Kolestaz, karaciğerden salgılanan safranın ince bağırsağa akışının yavaşlaması veya tamamen durmasıyla meydana gelir. Safranın karaciğerde birikmesi, kandaki bilirubin düzeyinin yükselmesine neden olur ve bu da sarılık, kaşıntı ve sindirim sorunlarına yol açar.
KOLESTAZ NEDİR?
Kolestaz, karaciğerden safra kanallarına doğru gerçekleşmesi gereken safra akışının azalması ya da tıkanmasıyla oluşur. Bu durum bilirubinin vücuttan atılamamasına neden olur. Kolestaz geçici olabileceği gibi kronikleşerek kalıcı karaciğer hasarına da yol açabilir.
GEBELİK KOLESTAZI NEDİR?
Gebelik kolestazı, hamilelik döneminde ortaya çıkan özel bir kolestaz türüdür. Safra asitleri karaciğerde birikir ve kana karışarak kaşıntı, ciltte döküntü ve nadiren sarılığa yol açar. Gebelik kolestazı hem anne hem de bebek için risk oluşturabileceği için yakından takip edilmelidir.
KOLESTAZ BELİRTİLERİ NELERDİR?
Kolestazın en yaygın belirtileri şunlardır:
-
Sarılık (ciltte ve gözlerde sararma)
-
Koyu renkli idrar
-
Açık renkli dışkı
-
El ve ayaklarda kaşıntı
-
Karın ağrısı (özellikle karaciğer bölgesinde)
-
Mide bulantısı, kusma
-
Halsizlik ve yorgunluk
Sarılık, kandaki bilirubin düzeyinin arttığını gösteren en önemli bulgudur. Kaşıntı ise özellikle gebelik kolestazında en sık görülen belirtidir.
KOLESTAZ NEDEN OLUR?
Kolestaza yol açan durumlar şunlardır:
-
Hepatit, siroz gibi karaciğer hastalıkları
-
Safra taşları veya safra yollarında tıkanıklık
-
Safra yollarının doğuştan dar olması
-
Pankreas hastalıkları
-
Uzun süreli ilaç kullanımı (antibiyotikler vb.)
-
Genetik bozukluklar
-
Gebelik hormonları
Kolestazın nedeni doğru belirlendiğinde tedavi planı daha etkili şekilde uygulanabilir.
KOLESTAZ NASIL TEŞHİS EDİLİR?
Tanı için kan testleriyle bilirubin, safra asitleri, karaciğer enzimleri (ALP, GGT) ölçülür. Ardından ultrason, bilgisayarlı tomografi (BT) veya MR kolanjiyografi ile safra yolları görüntülenir. Bu testler, tıkanıklık veya iltihap olup olmadığını ortaya koyar.
KOLESTAZ TEDAVİSİ NASIL OLUR?
Tedavi altta yatan nedene göre planlanır:
-
İlaç tedavisi: Ursodeoksikolik asit gibi ilaçlar safra akışını artırır.
-
Endoskopik müdahale: Safra taşları veya daralmalar endoskopi ile çıkarılabilir veya stent takılarak geçiş açılabilir.
-
Yaşam tarzı değişiklikleri: Alkol kullanımının bırakılması, sağlıklı beslenme ve düzenli egzersiz önerilir.
-
Destek tedavileri: Kaşıntıyı azaltmak için kolestiramin gibi safra asitlerini bağlayan ilaçlar kullanılabilir.
Erken teşhis ve tedavi, karaciğer hasarını önlemek açısından kritik öneme sahiptir.
KOLESTAZ TEHLİKELİ MİDİR?
Tedavi edilmediğinde karaciğer hasarı, siroz ve karaciğer yetmezliğine yol açabilir.
GEBELİK KOLESTAZI BEBEĞE ZARAR VERİR Mİ?
Evet. Gebelik kolestazı erken doğum riskini artırabilir, bu nedenle düzenli doktor kontrolü şarttır.
KOLESTAZ TAMAMEN İYİLEŞİR Mİ?
Altta yatan neden ortadan kaldırıldığında çoğu zaman tamamen düzelir. Ancak kronik karaciğer hastalıklarında takip gerektirir.