Tıp literatüründe tüberküloz adıyla bilinen verem, yüzyıllardır insanlığın mücadele ettiği en eski bulaşıcı hastalıklardan biridir. Günümüzde geliştirilen tedaviler ve aşı uygulamalarıyla kontrol altına alınabilse de hâlâ ciddi bir halk sağlığı sorunu olmaya devam etmektedir. Bu bloğumuzda, verem hakkında en çok merak edilen sorulara bilimsel veriler ışığında yanıt vereceğiz.
VEREM NEDİR?
Verem, Mycobacterium tuberculosis adlı bakterinin neden olduğu bulaşıcı bir hastalıktır. Genellikle akciğerleri etkiler, ancak böbrek, kemik, beyin zarları gibi farklı organlara da yayılabilir. Halk arasında “beyaz ölüm” olarak da bilinir.
VEREM BELİRTİLERİ NELERDİR?
Verem, sinsi ilerleyen bir hastalıktır. Erken dönemde hafif belirtilerle ortaya çıkar, ancak tedavi edilmediğinde ağırlaşabilir.
- Uzun süreli öksürük (2 haftadan fazla)
- Balgamda kan görülmesi
- Gece terlemeleri
- Yorgunluk ve halsizlik
- İştahsızlık ve kilo kaybı
- Göğüs ağrısı
Bu bulguların görülmesi halinde mutlaka bir göğüs hastalıkları uzmanına başvurmak gerekir.
VEREM HASTALIĞI BELİRTİLERİ
Verem belirtileri, kişiden kişiye farklılık gösterebilir. Örneğin akciğer dışı veremde; kemik veremi, beyin zarı veremi (menenjit) veya böbrek veremi gibi tablolar ortaya çıkabilir. Bu durumlarda eklem ağrıları, idrarda kanama veya şiddetli baş ağrıları görülebilir.
VEREM TEDAVİSİ
Verem tedavisi, Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından belirlenen standart ilaç protokolleriyle yapılır. Genellikle 6 ay süren tedavi sürecinde hastaya birden fazla antibiyotik verilir. Tedavinin düzenli sürdürülmesi, hastalığın tekrarlamaması için kritik önem taşır.
VEREM AŞISI NEDİR?
Verem aşısı, tıp literatüründe BCG aşısı olarak bilinir. Özellikle çocukları veremin ağır türlerinden korumak amacıyla uygulanır. Türkiye’de doğumdan sonraki ilk aylarda bu aşının yapılması zorunludur.
VEREM AŞISI İZİ
BCG aşısı, kolda küçük bir iz bırakır. Bu iz, bağışıklık sisteminin aşıya verdiği doğal tepki olarak değerlendirilir. Çoğu kişide hayat boyu kalıcı olur.
VEREM TANISI NASIL KONULUR?
Verem tanısı, klinik bulguların yanı sıra laboratuvar testleriyle kesinleşir.
- Balgam kültürü ve mikroskop incelemesi
- Akciğer röntgeni
- Tüberkülin deri testi (PPD testi)
Gerekli durumlarda bilgisayarlı tomografi veya biyopsi de uygulanabilir.
VEREM BULAŞICI MIDIR?
Evet, verem bulaşıcı bir hastalıktır. Ancak bulaşma sadece aktif verem hastalığı olan kişilerden olur. İlaç tedavisine başlanmasının ardından 2-3 hafta içinde bulaştırıcılık büyük ölçüde azalır.
VEREM NASIL BULAŞIR?
Verem, öksürük, hapşırık veya konuşma sırasında havaya yayılan damlacıkların solunmasıyla bulaşır. Kapalı ve havalandırması yetersiz ortamlarda bulaşma riski daha yüksektir.
VEREM HASTALARI NE KADAR YAŞAR?
Erken teşhis ve düzenli tedavi ile verem tamamen iyileşebilir. Ancak tedavi edilmediğinde ölüm riski yüksektir. Tedaviye başlayan hastaların yaşam süresi, hastalık öncesi sağlık durumlarına ve tedaviye uyumlarına bağlı olarak normal yaşam beklentisine yaklaşır.
SIKÇA SORULAN SORULAR
TÜBERKÜLOZ VEREM Mİ?
Evet, tüberküloz ile verem aynı hastalığı ifade eder. “Verem” halk arasında kullanılan isimdir, tıp literatüründe “tüberküloz” olarak geçer.
VEREM TEDAVİSİ VAR MI?
Evet, verem tedavisi vardır ve günümüzde başarı oranı oldukça yüksektir. Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre düzenli tedavi gören hastaların %85’i tamamen iyileşmektedir.
VEREM NASIL BİR HASTALIKTIR?
Verem, yavaş seyirli ancak tedavi edilmezse ölümcül olabilen bulaşıcı bir hastalıktır. Aynı zamanda toplum sağlığı açısından önem taşıdığı için takip ve tedavisi devlet tarafından ücretsiz yapılır.
VEREM HASTALIĞI İYİLEŞİR Mİ?
Evet, verem hastalığı doğru tedaviyle tamamen iyileşir. Ancak tedavi süresince ilaçların aksatılması durumunda bakteri direnç kazanabilir ve tedavi başarısız olabilir.
BEYAZ ÖLÜM HANGİ HASTALIKTIR?
“Beyaz ölüm” tabiri, halk arasında verem için kullanılır. Bu ad, hastalığın geçmişte yüksek ölüm oranlarıyla anılmasından kaynaklanmaktadır.
VEREM OLAN KİŞİ NE YAPMALI?
- Doktorun verdiği ilaçları aksatmamalı
- Düzenli kontrole gitmeli
- Kapalı ortamlardan uzak durmalı
- Dengeli beslenmeye özen göstermeli
- Maske kullanarak yakınlarını korumalıdır.
VEREM ÜZÜNTÜDEN OLUR MU?
Verem, doğrudan üzüntüden kaynaklanmaz. Ancak stres ve depresyon bağışıklık sistemini zayıflatarak hastalığa yakalanma riskini artırabilir.
VEREM EN ÇOK KİMLERDE GÖRÜLÜR?
- Bağışıklık sistemi zayıf olanlarda
- HIV/AIDS hastalarında
- Yetersiz beslenenlerde
- Yaşlılarda
- Kalabalık ve sağlıksız ortamlarda yaşayanlarda verem daha sık görülür.
VEREM KAÇ GÜNDE BULAŞIR?
Verem, hasta kişinin solunum yoluyla çıkardığı bakterilerin alınmasıyla anında bulaşabilir. Ancak hastalığın kişide belirti göstermesi genellikle 2-12 hafta sürebilir.
VEREME İYİ GELEN YİYECEKLER NELERDİR?
Verem tedavisinde beslenme tek başına yeterli değildir, ancak bağışıklık sistemini destekler.
- Protein açısından zengin gıdalar (et, yumurta, süt ürünleri)
- C vitamini içeren meyveler (portakal, kivi, limon)
- Omega-3 yağ asitleri (balık, ceviz)
- Çinko ve demir içeren besinler
Beslenme, tedaviyi destekleyici unsur olarak önemlidir.
EDİTÖRDEN NOT
Verem, geçmişte milyonlarca insanın hayatına mal olmuş olsa da günümüzde erken tanı ve tedaviyle kontrol altına alınabilen bir hastalıktır. Aşılar, bilinçli toplum sağlığı uygulamaları ve düzenli ilaç tedavisi sayesinde veremle mücadelede büyük ilerleme kaydedilmiştir. Unutulmamalıdır ki, veremden korunmanın en etkili yolu erken teşhis, tedaviye uyum ve sağlıklı yaşam koşullarıdır.
