Ahıska Türkleri Kimlerdir?
Ahıska Türkleri; Gürcistan’ın güneybatısında yer alan Ahıska (Mesheti) bölgesinde yüzyıllardır yaşayan, etnik kökeni Türk olan bir halktır. 1578 yılında Osmanlı İmparatorluğu’nun bölgeyi fethetmesiyle birlikte Müslümanlaşan yerel halk, zamanla Anadolu Türkleri ile bütünleşmiş ve Osmanlı idaresinde “Türk” kimliğiyle tanımlanmıştır.
Dilleri Türkçedir ve ağırlıklı olarak Sünni-Hanefi Müslümandırlar. Kültürel olarak Doğu Anadolu ve Azerbaycan bölgelerine benzer bir gelenek yaşatırlar.
Ahıska Türklerinin Vatanı Neresi?
Ahıska Türklerinin tarihi yurdu, Gürcistan sınırları içinde kalan Ahıska (Akhalkalaki, Aspindza, Adigeni) bölgesidir. Burası 16. yüzyıldan 19. yüzyıla kadar Osmanlı toprağı olarak kalmış, 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı sonucunda Rusya İmparatorluğu’nun eline geçmiştir.
Ahıska Türklerini Kim Sürgün Etti?
Ahıska Türkleri, 14 Kasım 1944 tarihinde Sovyetler Birliği lideri Josef Stalin tarafından Orta Asya'ya sürgün edilmiştir. Sürgün emrini Sovyet Gizli Polisi (NKVD) uygulamıştır. 3 gün içinde yaklaşık 92 bin Ahıska Türkü, hayvan taşımaya uygun olmayan vagonlarla Gürcistan'dan; Kazakistan, Kırgızistan ve Özbekistan gibi uzak Sovyet coğrafyalarına zorla göç ettirilmiştir.
Stalin Neden Ahıska Türklerini Sürgün Etti?
Stalin yönetimi, II. Dünya Savaşı döneminde sınır bölgelerinde yaşayan bazı etnik grupları “potansiyel tehdit” olarak görüyordu. Ahıska Türkleri, Türkiye sınırına çok yakın bir bölgede yaşadıkları için, olası bir Türkiye-Sovyetler savaşı durumunda “Türkiye'ye destek verebilirler” endişesiyle hedef haline getirildi. Bu asılsız suçlamalarla, Ahıska Türklerine hiçbir yargılama yapılmadan topluca cezalandırma uygulandı.
Bu sürgün sırasında binlerce insan açlık, soğuk, hastalık ve şiddet nedeniyle hayatını kaybetti. Bu olay, modern tarih literatüründe etnik temizlik ve kitlesel sürgün örneklerinden biri olarak kabul edilmektedir.
Sürgünden Sonra Ne Oldu?
Sovyetler Birliği’nin çöküşüne kadar, Ahıska Türkleri sürgünde yaşadıkları ülkelere (Özbekistan, Kazakistan, Kırgızistan) daimi vatandaşlık alamamış, geri dönmeleri de yasaklanmıştır. 1989 yılında Özbekistan’ın Fergana Vadisi’nde çıkan etnik çatışmalarda yüzlerce Ahıska Türkü hayatını kaybetmiş, kalanları tekrar göç etmek zorunda kalmıştır.
Günümüzde Ahıska Türkleri Nerede Yaşıyor?
Bugün Ahıska Türkleri başta:
· Türkiye
· Azerbaycan
· Kazakistan
· Kırgızistan
· Rusya
· ABD
· Ukrayna
gibi ülkelerde dağınık şekilde yaşamaktadır. Türkiye, 2015’te başlayan bir programla Ahıska Türklerini "soydaş" statüsüyle vatandaşlık hakkı tanıyarak ülkeye kabul etmeye başlamıştır.
Ahıska Türklerinin Dönüş Hakkı
Gürcistan, 2007 yılında Ahıska Türklerinin dönüşünü yasayla kabul etmiş olsa da, uygulamada bu oldukça sınırlı kalmıştır. Bürokratik engeller, mülk iadesi sorunları ve kimlik tanınması gibi birçok problem nedeniyle Ahıska Türklerinin büyük bölümü hâlâ ana vatanlarına geri dönememiştir.
