Bilirubin, kanda doğal olarak bulunan ve eski kırmızı kan hücrelerinin parçalanmasıyla ortaya çıkan sarı renkli bir pigmenttir. Safrada bulunan bu madde, karaciğerden geçtikten sonra vücuttan atılır. Bilirubin testi, kandaki bilirubin miktarını ölçerek karaciğer, safra yolu veya kan hastalıklarının tespitinde kullanılır. Bilirubin düzeyinin yüksek veya düşük çıkması, karaciğer fonksiyon bozuklukları veya kan hücresi yıkımıyla ilgili sağlık sorunlarına işaret edebilir.
BİLİRUBİN TESTİ NEDİR?
Bilirubin testi, karaciğer bozukluklarını taramak ve takip etmek amacıyla yapılır. Vücudun kırmızı kan hücrelerini parçalama sürecinde oluşan bilirubin, karaciğerde işlenerek safra yoluyla vücuttan atılır. Karaciğerin zarar görmesi durumunda bilirubin kana ve idrara karışabilir. Bu nedenle bilirubin seviyesi, karaciğer fonksiyonlarıyla ilgili bilgi verir.
Bilirubin üç farklı formda incelenir:
-
Unkonjuge (indirekt) bilirubin: Kırmızı kan hücrelerinin yıkılmasıyla ortaya çıkar.
-
Konjuge (direkt) bilirubin: Karaciğerde işlenerek glukuronik asitle birleşen ve suda çözünebilen formdur.
-
Total bilirubin: Kanda bulunan direkt ve indirekt bilirubinin toplamıdır.
DİREKT BİLİRUBİN NEDİR?
Direkt bilirubin, suda çözünebilen bilirubin türüdür. Alyuvar yıkımıyla oluşan indirekt bilirubin, kanda albümin aracılığıyla karaciğere taşınır ve burada glukuronik asitle birleşerek direkt bilirubine dönüşür. Direkt bilirubin yüksekliği genellikle safra yollarındaki tıkanıklık nedeniyle ortaya çıkar. Bu durumda ciltte ve göz akında sararma, idrar renginde koyulaşma ve dışkının renginde açılma gözlenebilir.
İNDİREKT BİLİRUBİN NEDİR?
İndirekt bilirubin, suda çözünmeyen bilirubin formudur. Eritrosit yıkımı sonucu oluşur ve karaciğerde direkt bilirubine dönüştürülür. Tek başına indirekt bilirubin yüksekliği, karaciğer enzimleri normal olduğu ve hepatit testleri negatif çıktığı durumda Gilbert sendromu gibi kalıtsal bir duruma işaret edebilir.
TOTAL BİLİRUBİN NEDİR?
Total bilirubin, kanda bulunan direkt ve indirekt bilirubin miktarlarının toplamını ifade eder. Total bilirubin yüksekliği, karaciğer, safra yolları veya kırmızı kan hücrelerinin aşırı yıkımı gibi durumlarda yükselir ve bu organlardaki olası sorunların belirlenmesinde önemli bir göstergedir.
BİLİRUBİN TESTİ HANGİ HASTALIKLARIN TANISI İÇİN YAPILIR?
Bilirubin testi, karaciğer hasarı, safra yolu tıkanıklığı, hemolitik anemi ve karaciğerle ilgili metabolik sorunların teşhisinde kullanılır. Karaciğer fonksiyonlarının değerlendirilmesi ve sarılık gibi belirtilerin nedeninin belirlenmesinde de önemli bir testtir.
BİLİRUBİN TESTİ NASIL YAPILIR?
Erişkinlerde bilirubin testi, koldaki bir damardan alınan kan örneğiyle yapılır. Yenidoğan bebeklerde ise topuktan alınan birkaç damla kan ile test gerçekleştirilir. Alınan numuneler laboratuvarda analiz edilerek bilirubin düzeyleri ölçülür.
BİLİRUBİN NORMAL DEĞERİ NEDİR?
Total bilirubin için normal değer aralığı genellikle 0.2 ila 1.2 mg/dL arasındadır. Ancak laboratuvar yöntemlerine göre bu aralık değişiklik gösterebilir. Yenidoğanlarda karaciğerin tam gelişmemiş olması nedeniyle bilirubin seviyesi geçici olarak yüksek olabilir.
Yaş gruplarına göre bilirubin değerleri:
-
Prematüre bebeklerde: 0,40–12,00 mg/dL
-
0–7 günlük bebeklerde: 0,40–16,00 mg/dL
-
7 gün–1 aylık bebeklerde: 0,40–10,00 mg/dL
-
2–3 aylık bebeklerde: 0,40–2,00 mg/dL
-
3 ay ve üzeri çocuklar, yetişkinlerde: 0,40–1,35 mg/dL
BİLİRUBİN YÜKSEKLİĞİ NEDEN OLUR?
Bilirubin yüksekliği, safra taşı, hepatit, siroz, karaciğer tıkanıklığı, travma veya bazı ilaç reaksiyonları sonucu görülebilir. Bu durumda ciltte ve gözlerde sararma (sarılık), idrar renginde koyulaşma ve dışkı renginde açılma gibi belirtiler ortaya çıkar. Bilirubin yüksekliği, karaciğerin işlev bozukluğu veya safra akışının engellenmesi durumlarında da meydana gelir.
BİLİRUBİN DÜŞÜKLÜĞÜ NEDEN OLUR?
Bilirubin düşüklüğü genellikle antibiyotik, doğum kontrol hapı, uyku ilacı veya epilepsi tedavisinde kullanılan ilaçlara bağlı olarak görülür. Düşük bilirubin seviyeleri genellikle tıbbi bir sorun oluşturmaz ve tedavi gerektirmez.
BİLİRUBİN TESTİ İLE İLGİLİ SIK SORULAN SORULAR
Bilirubin total nedir?
Total bilirubin, kandaki direkt ve indirekt bilirubinin toplamını ifade eder ve karaciğer fonksiyonlarının değerlendirilmesinde kullanılır.
Bilirubin düşüklüğünün sebepleri nelerdir?
Bazı antibiyotikler, ağrı kesiciler, sakinleştiriciler ve doğum kontrol hapları bilirubin düşüklüğüne yol açabilir.
Bilirubin yüksekliği hangi durumlarda görülür?
Anemi, siroz, hepatit, safra taşları veya genetik sendromlar bilirubin düzeylerinin artmasına neden olabilir.
Sarılık nedir ve neden olur?
Sarılık, kandaki bilirubin miktarının artması sonucu cilt ve gözlerin sararmasıyla ortaya çıkan bir durumdur. Enfeksiyonlar, virüsler, safra tıkanıklığı veya karaciğer hastalıkları sarılığa neden olabilir.
SARILIK BELİRTİLERİ VE TEDAVİSİ
Sarılık belirtileri arasında ciltte ve gözlerde sararma, kaşıntı, karın ağrısı, kilo kaybı, ateş ve açık renkli dışkı yer alır. Tedavide amaç, bilirubin seviyesini normal düzeye indirmektir. Nedene bağlı olarak ilaç tedavisi, destekleyici tedavi veya cerrahi yöntemler uygulanabilir.
YENİDOĞANLARDA SARILIK
Yenidoğanlarda sarılık, karaciğerin yeterince olgunlaşmaması nedeniyle bilirubinin vücuttan atılamaması sonucunda oluşur. Genellikle fizyolojik bir durumdur ve birkaç hafta içinde kendiliğinden düzelir. Ancak bazı durumlarda fototerapi adı verilen ışık tedavisi gerekebilir. Bu tedavi, bilirubinin idrarla vücuttan atılmasını sağlar.
