Deli dana hastalığı, tıp literatüründe “Bovine Spongiform Encephalopathy” (BSE) olarak bilinir. İlk kez 1980’li yıllarda İngiltere’de tespit edilen bu hastalık, sığırların beyin dokusunu etkileyen ve ölümle sonuçlanan bir sinir sistemi bozukluğudur. Zamanla insanlara da bulaşabileceği anlaşılmış ve ciddi bir halk sağlığı sorunu haline gelmiştir.
DELİ DANA HASTALIĞI NEDİR?
Deli dana hastalığı, hayvanlarda merkezi sinir sistemini etkileyen ve beyin dokusunun süngerimsi bir yapı almasına neden olan ölümcül bir hastalıktır. İnsanda görülen şekli ise “Variant Creutzfeldt-Jakob” hastalığı (vCJD) olarak adlandırılır. Beyindeki sinir hücrelerinin tahribatı sonucunda denge bozukluğu, hafıza kaybı ve kas kontrolünde zayıflama gibi belirtiler ortaya çıkar.
DELİ DANA HASTALIĞI NEDEN OLUR?
Hastalığın nedeni bir virüs değil, “prion” adı verilen anormal proteinlerdir. Bu prionlar, normal proteinlerin yapısını bozarak beyin hücrelerinin işlevini kaybetmesine yol açar. Deli dana vakaları genellikle, enfekte hayvanlardan elde edilen et veya kemik ununun yem olarak kullanıldığı sürülerde görülür.
DELİ DANA HASTALIĞI ÖLÜMCÜL MÜ?
Evet, deli dana hastalığı hem hayvanlarda hem insanlarda ölümcül bir hastalıktır. Bugüne kadar bilinen hiçbir kesin tedavi yöntemi bulunmamaktadır. İnsana bulaşması halinde, hastalığın ilerlemesi genellikle durdurulamaz ve ölümle sonuçlanır.
DELİ DANA HASTALIĞINDAN KAÇ KİŞİ ÖLDÜ?
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) verilerine göre, 1996 yılından bu yana 230’dan fazla kişi deli dana hastalığının insan formu olan vCJD nedeniyle hayatını kaybetti. Bu vakaların büyük kısmı İngiltere’de görüldü. Fransa, İrlanda ve Kanada gibi ülkelerde de az sayıda vaka rapor edilmiştir.
DELİ DANA HASTALARI NE KADAR YAŞAR?
Hastalık insanlarda genellikle yavaş başlar ancak teşhis konulduktan sonra 12 ila 18 ay içinde ölüm gerçekleşir. Hastalığın ilerlemesi sinir hücrelerinin hızla tahrip olmasıyla birlikte hızlanır ve zamanla hastalar konuşma, yürüme ve yutma yetilerini kaybeder.
DELİ DANA HASTALIĞI İNSANDAN İNSANA GEÇER Mİ?
Deli dana hastalığı doğrudan insandan insana bulaşmaz. Ancak enfekte dokularla temas veya tıbbi müdahalelerde (örneğin beyin cerrahisi sırasında) bulaşma riski olabilir. Bu nedenle birçok ülkede kan ve doku nakli kuralları sıkılaştırılmıştır.
DELİ DANA HASTALIĞINDAN NASIL KORUNABİLİRİM?
Hastalığın önlenmesinde en etkili yöntem, sığır kaynaklı riskli dokuların (beyin, omurilik, göz gibi) gıda zincirine girmemesidir. Ayrıca denetimsiz et ürünlerinin tüketilmemesi, etin güvenilir kaynaklardan alınması ve uluslararası sağlık standartlarına uygun üretim tesislerinin tercih edilmesi önemlidir.
DELİ DANA HASTALIĞI HANGİ VİRÜS?
Deli dana hastalığı bir virüs, bakteri ya da mantar kaynaklı değildir. “Prion” adı verilen, kendini çoğaltabilen bozuk protein yapıları tarafından oluşturulur. Bu özellikleriyle diğer enfeksiyon etkenlerinden tamamen farklıdır ve bu nedenle tedavi geliştirmek son derece zordur.