Domates, Türkiye’de en çok üretilen ve tüketilen tarım ürünlerinden biridir. Ancak bu değerli sebze, birçok zararlı ve hastalığa karşı oldukça hassastır. Üretimde kalite ve verim kaybına yol açan domates zararlıları ve domates hastalıkları, doğru teşhis ve zamanında müdahale gerektirir.
"Domates zararlıları nelerdir, domates hastalıkları nasıl anlaşılır, domates güvesi nasıl temizlenir, beyaz sinek nasıl yok edilir, kök-ur nematodları nasıl önlenir ve ilaçlama ne zaman yapılmalıdır?" sorularının cevaplarını bu yazıda ayrıntılarıyla bulabilirsiniz.
Domates Zararlıları Nelerdir?
Domates üretimini tehdit eden zararlılar, bitkinin farklı gelişim dönemlerinde ciddi tahribatlara neden olur. İşte en sık karşılaşılan domates zararlıları:
Beyaz Sinekler: Bitkinin öz suyunu emerek yapraklarda sararma ve siyah mantar tabakası oluşturur. Ayrıca domates sarı yaprak virüsünün taşıyıcısıdır.
Thrips (Tütün Tripsi): Çiçek ve tomurcuklarda beslenerek gümüş renkli lekeler oluşturur, virüs bulaştırabilir.
Domates Güvesi: Yaprak, meyve ve sapta tüneller açarak bitkinin kurumasına ve meyve deformasyonuna neden olur.
Yaprak Bitleri: Özsuyu emerek yaprakların kırılmasına, şekil bozukluklarına ve viral hastalıkların yayılmasına yol açar.
Kırmızı Örümcek: Fotosentezi olumsuz etkileyen yaprak sararması ve kıvrılmasıyla bilinir.
Domates Pas Akarı: Yaprak ve meyvede paslı görünüm oluşturur. Genellikle susuz topraklarda görülür.
Kök-Ur Nematodları: Bitki köklerinde ur oluşumuna neden olarak, su ve besin alımını engeller. Zamanla bitkiyi tamamen zayıflatır.
Yaprak Galeri Sineği ve Losioptera sp.: Yaprak dokusunu bozarak, funguslara karşı direnci düşürür.
Yeşil Kurtlar ve Pamuk Yaprak Kurdu: Meyvede delikler ve çürüme yapar.
Bozkurtlar: Fide kök boğazına zarar vererek, genç bitkilerin gelişimini engeller.
Domates Hastalıkları Nasıl Anlaşılır?
Domates hastalıklarının belirtileri dikkatli gözlemlerle kolaylıkla fark edilebilir. En sık rastlanan hastalıklar ve belirtileri şöyledir:
Kurşuni Küf: Gövde ve meyvede çatlama, lekeler ve yumuşak çürüklük görülür.
Septoria Leke Hastalığı: Yapraklarda küçük kahverengi lekeler oluşur. Zamanla yaprak kuruması görülebilir.
Bakteriyel Kanser ve Solgunluk: Alt yapraklarda ani solma, gövdede iç kısımda renk değişikliği ve meyve iç kısmında kahverengi lekelere yol açar.
Biber Kök Boğazı Yanıklığı: Kök ve gövde birleşim yerinde kararma ve çürüme görülür.
Stolbur (Fitoplazma): Mor yapraklar, boğum aralarının kısalması ve genel gelişim geriliği ile kendini gösterir.
Domates Güvesi Nasıl Temizlenir?
Domates güvesi, en tehlikeli zararlılardan biridir. Mücadele yöntemleri şunlardır:
Feromon Tuzakları: Güve popülasyonunu takip etmek ve yoğunluğu azaltmak için etkili bir biyoteknik yöntemdir.
Zamanında İlaçlama: Yumurtlama döneminde uygulanan özel insektisitler sayesinde larva oluşumu engellenebilir.
Doğal Düşmanlar: Avcı böcekler ve biyolojik kontrol etkenleri desteklenmelidir.
Yaprak Temizliği: Etkilenen yaprak ve meyveler toplanarak imha edilmelidir.
Beyaz Sinek Nasıl Yok Edilir?
Beyaz sinek ile mücadelede erken teşhis çok önemlidir. Etkili kontrol yöntemleri:
Sarı Yapışkan Tuzaklar: Popülasyonu izlemek ve yoğunluğu azaltmak için idealdir.
Bitki Altı Temizliği: Yaprak altları düzenli kontrol edilmeli, enfekte yapraklar uzaklaştırılmalıdır.
İlaçlama: Özel formüllü insektisitler, sabah erken saatlerde uygulanmalı ve yaprak altlarına temas ettirilmelidir.
Kök-Ur Nematodları Nasıl Önlenir?
Toprak kökenli olan bu zararlılarla mücadele, üretimin temeli niteliğindedir:
Boş Arazi İlaçlaması: Dikimden önce toprak ilaçlaması yapılmalıdır.
Dayanıklı Fide Kullanımı: Nematodlara dayanıklı çeşitler tercih edilmelidir.
Ekim Nöbeti: Aynı arazide her yıl domates yetiştirilmemelidir.
Toprak Sterilizasyonu: Buhar sterilizasyonu ya da solarizasyon yöntemi uygulanabilir.
Domateslerde İlaçlama Ne Zaman Yapılmalıdır?
Doğru ilaçlama, zararlılarla mücadelenin en kritik adımıdır:
İlk Belirti Dönemi: Yapraklarda lekelenme veya zarar belirtileri görülmeye başladığında ilaçlamaya başlanmalıdır.
Çiçeklenme Başlangıcı: Özellikle viral hastalık riski olan bölgelerde bu dönemde koruyucu ilaçlama yapılmalıdır.
Haftalık Kontrol: Zararlı popülasyonuna göre ilaçlama 5–6 gün aralıklarla tekrarlanmalıdır.
Yağış Sonrası: Nemli dönemlerde fungus kaynaklı hastalık riski arttığı için ek ilaçlama gerekebilir.
Zararlılardan Korunmak İçin Uygulanması Gereken Temel Önlemler
Aşılı Fide Kullanımı: Dayanıklı çeşitlerle başlamak, zararlı riskini azaltır.
Seralarda Çift Kapı ve Tül Kullanımı: Zararlıların içeri girmesini engeller.
Temiz Toprak ve Ekipman: Tarım aletleri dezenfekte edilmeli, toprak işleme dikkatle yapılmalıdır.
Yabancı Ot Temizliği: Zararlıların konaklama alanlarını ortadan kaldırmak için düzenli temizlik yapılmalıdır.
Sıkça Sorulan Sorular
Domates güvesi zararları nelerdir?
Yaprak, meyve ve gövdede galeriler açar, kuruma ve şekil bozukluğu yapar.
Yaprak bitleri domatese nasıl zarar verir?
Bitki öz suyunu emerek sararma, kırılma ve virüs bulaşmasına yol açar.
Kurşuni küf hastalığı nasıl önlenir?
Havalandırma, nem kontrolü, hasta bitki uzaklaştırılması ve dengeli gübreleme ile.
Domates hastalıkları nasıl anlaşılır?
Sararma, yaprak ve meyvede lekelenme, çürüme ve şekil bozuklukları en yaygın belirtilerdir.
Domates ilaçlaması ne zaman yapılmalı?
İlk belirtiyle birlikte başlanmalı, 7–10 gün aralıklarla tekrarlanmalıdır.
