Moldova’nın güneyinde yer alan ve Türk kökenli Gagauz halkının yaşadığı özerk Gagauzya bölgesi, son günlerde merkezi hükümetle yaşanan yetki krizleriyle sarsılıyor. Başkent Comrat’ta toplanan göstericiler, özerkliğe saygı çağrısı yaptı ve Moldova hükümetinin, bölgenin iç işleyişine müdahale ettiğini öne sürdü.
Gagauzya Parlamentosu önünde toplanan yüzlerce kişi, “Kimliğimizi silmeyin”, “Özerklik Anayasal haktır” gibi dövizlerle yürüyüş yaptı. Gagauz halkı, kendilerine tanınan yasal hakların ihlal edildiğini savunuyor.
Karma bir kimlik, kritik bir coğrafya
Gagauzlar, Oğuz Türklerinden türeyen, fakat büyük çoğunluğu Ortodoks Hristiyan olan bir halk. Dilleri, Türkiye Türkçesine yakın Gagauzca. Moldova’nın 1994’te tanıdığı özerklik sayesinde, bölge kendi parlamentosunu, başkanını ve eğitim sistemini sürdürüyor.
Ancak son yıllarda, özellikle Avrupa Birliği ile yakınlaşan Moldova yönetimi ile, Rusya yanlısı eğilimleriyle bilinen Gagauz bölgesi arasında tansiyon yükselmiş durumda.
Siyasi gerilim: Moskova etkisi, Ankara ilgisi
Protestoların arka planında yalnızca etnik kimlik değil; aynı zamanda jeopolitik tercihler de yatıyor. Gagauzya, 2014’teki yerel referandumda büyük çoğunlukla Rusya ile entegrasyonu savunmuştu. Bölgenin lideri Evghenia Guțul, Moskova’yla yakın ilişkiler kurarken, Moldova hükümeti bu durumu “anayasal sınırların aşılması” olarak yorumluyor.
Diğer yandan Türkiye, Gagauzya’ya kültürel ve ekonomik destek sağlayan ülkelerin başında geliyor. TİKA aracılığıyla bölgedeki okul, cami ve kültür merkezlerinin restorasyonu gibi projelere imza atan Türkiye, Gagauzları “tarihi akraba topluluk” olarak görüyor.
“Özerkliğimizi korumak istiyoruz”
Göstericiler adına yapılan açıklamada şu ifadelere yer verildi:
“Biz Gagauzlar, Moldova halkının bir parçasıyız. Ancak dilimize, kültürümüze ve kendi yöneticilerimizi seçme hakkımıza yapılan müdahaleleri kabul etmiyoruz. Bu özerklik sadece bizim değil, Moldova’nın anayasal çeşitliliğinin de güvencesidir.”
Uluslararası dengeler değişiyor
Moldova’nın Avrupa Birliği’ne entegrasyon süreci, Gagauzya’da Rusya etkisini azaltma çabası olarak görülüyor. Buna karşılık Moskova ise Gagauzya’yı, Moldova üzerindeki nüfuzunu sürdürebileceği “yumuşak güç” alanı olarak değerlendiriyor.
Türkiye ise bu denklemde, kültürel bağlar ve kalkınma yardımları üzerinden daha sessiz ama sürekli bir diplomasi yürütüyor.
