Günlük yaşamın akışı içinde fark etmeden öğrendiğimiz bilgiler aslında “infromal eğitim” olarak adlandırılıyor. Okul, kurs ya da planlı bir program gerektirmeden gerçekleşen bu öğrenme süreci; merak, deneyim, gözlem ve sosyal etkileşimle kendiliğinden ortaya çıkıyor. Özellikle dijital çağda sosyal medya, videolar ve çevrimiçi içerikler informal eğitimi daha görünür hale getirirken, formal eğitimle arasındaki farkları da net bir şekilde ortaya koyuyor. Peki informal eğitim nedir, özellikleri nelerdir ve formal eğitimden nasıl ayrılır? İşte tüm yönleriyle kapsamlı bir inceleme…
İNFORMAL EĞİTİM NEDİR?
İnformal eğitim planlanmış bir müfredata dayanmayan, doğal ve kendiliğinden gelişen öğrenme sürecidir. Günlük yaşam içinde kişilerin deneyimleyerek, gözlemleyerek, sosyal etkileşimlerle, dijital içeriklerle veya sorun çözme yoluyla kazandığı bilgi ve becerileri ifade eder. İnformal öğrenme genellikle farkında olmadan gerçekleşir; birey bir şey “öğrenmek için” değil, bir ihtiyacı karşılamak için harekete geçer ve süreç içinde bilgi edinmiş olur.
Sosyal medya videolarından yemek tarifi öğrenmek, bir ustayı izleyerek beceri kazanmak, aile büyüklerinden hayat tecrübeleri dinlemek, YouTube’dan yeni bir pratik yöntem keşfetmek informal eğitime örnek gösterilebilir.
İNFORMAL EĞİTİMİN ÖZELLİKLERİ
İnformal eğitim özellikleri, onu formal ve nonformal eğitimden kesin çizgilerle ayırır. Bu öğrenme türünün en belirgin özelliği doğal, esnek ve kendiliğinden gelişen bir süreç olmasıdır. İnformal öğrenme her yaşta mümkündür ve kişinin içinde bulunduğu ortama göre sürekli değişir. Zaman ve mekânla sınırlı değildir; kişi istediği yerde ve anda öğrenme fırsatı bulabilir.
İnformal eğitimin özellikleri arasında bireysel ilgiye dayanması, kendiliğinden gelişmesi, planlı olmaması, belge veya sertifika gerektirmemesi, öğrenmenin tamamen ihtiyaç ve merak doğrultusunda şekillenmesi yer alır. Ayrıca aile içinde, iş yaşamında, sosyal çevrede ve dijital ortamda kolaylıkla gelişir. İnformal öğrenme motivasyon temelli olduğundan daha kalıcı ve pratik bilgi kazandırır.
İNFORMAL EĞİTİM VE FORMAL EĞİTİM ARASINDAKİ FARKLAR
Formal eğitim, okul, üniversite ve kurumlar tarafından yürütülen planlı, müfredatlı ve belgeli öğrenme sürecidir. İnformal eğitim ise spontane şekilde gelişir ve herhangi bir resmî yapı gerektirmez. Formal eğitimde öğretmen, sınıf düzeni, sınavlar ve belirli hedefler varken; informal eğitimde öğrenme sosyal hayatın doğal akışı içinde kendiliğinden gerçekleşir.
Formal eğitim sistematik bir yapıya sahiptir; başarı ölçülür ve değerlendirilir. İnformal eğitimde ise ölçme-değerlendirme yoktur, süreç bireyin ihtiyacına göre değişir. Formal öğrenme belirli bir yaş grubu veya süreyle sınırlıyken informal eğitim yaşam boyu öğrenme anlayışının tam merkezindedir.
Bu nedenle formal, nonformal ve informal eğitim birlikte ele alındığında eğitimin bütünsel yapısı ortaya çıkar. İnformal öğrenme formal öğrenmeyi destekler ve bireyin pratik becerilerini güçlendirir.
İNFORMAL EĞİTİM NE ZAMAN KULLANILIR?
İnformal eğitim en çok bireyin günlük yaşamda bir sorun çözmek istediği, yeni bir beceriye ihtiyaç duyduğu, merak ettiği bir konuya yöneldiği anda ortaya çıkar. Örneğin bir problemle karşılaşıldığında arama motoruna çözüm yazmak, sosyal medyada karşılaşılan bir bilgi hakkında araştırma yapmak veya iş yerinde bir ustanın yöntemini öğrenmek informal öğrenmeyi tetikler.
Kısacası informal eğitim ihtiyaç duyulan her anda kullanılır. Zaman sınırlaması yoktur; anlık olarak gelişir. İş hayatı, ev yaşamı, okul dışı ortamlar ve sosyal etkileşimler informal eğitim süreçlerinin yoğun olduğu alanlardır.
EĞİTİM ÇEŞİTLERİ NELERDİR?
Eğitim üç temel başlıkta incelenir: formal eğitim, nonformal eğitim ve informal eğitim.
Formal eğitim, devlet ve kurumlar tarafından yürütülen örgün eğitimdir. Okullar, üniversiteler, sertifikalı kurslar bu kapsama girer.
Nonformal eğitim, belirli bir hedefe yönelik fakat kurum dışı düzenlenen kurslar, seminerler, yetişkin eğitimleri gibi yapılandırılmış süreçlerdir.
İnformal eğitim ise tamamen kendiliğinden oluşan, günlük yaşam içinde gerçekleşen öğrenme biçimidir.
Bu üçü birlikte ele alındığında, bireylerin hem akademik hem pratik hem de sosyal becerileri desteklenmiş olur.
İNFORMAL EĞİTİM NERELERDE GERÇEKLEŞİR?
İnformal eğitim nerelerde gerçekleşir sorusunun en net cevabı: Her yerde. İnformal öğrenme evde, iş yerinde, sokakta, dijital ortamlarda, sosyal medya platformlarında, aile içi iletişimde veya kişisel merakla yapılan araştırmalarda ortaya çıkabilir.
Bir kişinin bir ustayı izleyerek marangozluk öğrenmesi, yemek tarifi bakarak pratik kazanması, arkadaşından yeni bir bilgi edinmesi veya sosyal medyada gördüğü bir yöntemi denemesi informal öğrenmenin doğal örnekleridir.
İNFORMAL EĞİTİMİN AMAÇLARI NELERDİR?
İnformal eğitimin temel amacı bireyin yaşam boyu öğrenme sürecini desteklemek, bilgi ve becerilerini doğal yollarla artırmasını sağlamaktır. Bireyin merak ettiği konularda kendi kendine bilgi edinmesi, problem çözme yeteneğinin gelişmesi ve sosyal becerilerinin güçlenmesi informal eğitimin hedeflerindendir
Kişinin hayatında karşılaştığı sorunlara hızlı çözümler bulması, pratik beceriler edinmesi, sosyal etkileşimle öğrenmesi ve gerçek yaşam deneyimleriyle bilgi kazanması informal eğitimin amaçları arasında yer alır.
İNFORMAL ÖĞRENME NASIL DESTEKLENİR?
İnformal öğrenme desteklenmek isteniyorsa bireyin merak duygusunu tetikleyen ortamlar oluşturulmalıdır. Dijital içeriklere erişim, araştırma yapma imkanları, deneyimleyerek öğrenme fırsatları, sosyal etkileşimleri zenginleştiren aktiviteler informal öğrenmeyi güçlendirir.
İş yerlerinde mentorluk uygulamaları, aile içinde çocuklara soru sorma alanı tanımak, bireyin keşfetmesine izin vermek ve problemlere yönelik çözüm aramalarını teşvik etmek informal eğitimi destekler. Kişinin aktif öğrenmeye yönlendirilmesi bu süreci doğal bir şekilde hızlandırır.
İNFORMAL EĞİTİMİN ÖRNEKLERİ NELERDİR?
İnformal eğitim örnekleri günlük yaşamda çok sık karşımıza çıkar:
- YouTube’dan tamir videosu izleyerek musluğu onarmayı öğrenmek
- Sosyal medyada gördüğün bir yöntemi denemek
- Aile büyüklerinden pratik bilgiler almak
- İş yerinde deneyimli bir çalışanı izleyerek beceri kazanmak
- Bir arkadaşın yönlendirmesiyle yeni bir uygulamayı öğrenmek
- Sokakta, günlük hayat deneyimleriyle kazanılan bilgiler
Bu örnekler informal öğrenmenin doğal ve sınırsız yapısını gösterir.
İNFORMAL EĞİTİM AVANTAJ MIDIR, DEZAVANTAJ MIDIR?
İnformal eğitimin avantajları oldukça fazladır. Öğrenme hızlı, doğal ve kişiye özeldir. Bireyin merakına dayalı olduğundan bilginin kalıcılığı yüksektir. Maliyet gerektirmez ve öğrenme motivasyonunu artırır. Sosyal becerileri ve pratik zekayı geliştirir.
Dezavantaj olarak ise sistematik olmaması, yanlış bilgiye açık olması, ölçme-değerlendirme yapılamaması ve bazı alanlarda yeterli derinlik sağlayamaması sayılabilir. Buna rağmen informal eğitim, formal eğitimin en güçlü tamamlayıcılarından biridir.
