Tacikistan, Kırgızistan ve Özbekistan arasında 31 Mart'ta imzalanan üçlü sınır anlaşması, Sovyet sonrası mirasın silinmesi adına adım attı. Bugün halen devam eden sınır çizimleri, yerel halkın sınırlar üzerindeki yorumları ve bilim insanlarının değerlendirmeleri gündemde.
90’lı Yıllardan Bugüne Uzanan Karmaşık Sınır Sorunları
Fergana Vadisi’nde yer alan bu sınır bölgesi, Sovyet döneminde “enclave”ler şeklinde çizilmişti. Bu durum, bağımsızlık sonrası etnik karmaşa ve arazi anlaşmazlıklarına yol açtı; özellikle Kırgız–Tacik sınırında 2021 ve 2022’de şiddetli çatışmalar yaşandı . Üç ülke, sonunda bu “karmaşa haritası”nı resmî çizgilerle netleştirmeyi başardı.
Antlaşmanın İçeriği ve Yenilikçi Yaklaşımı
Yapılan anlaşma, öncelikle üçlü sınır noktasının resmî tespitiyle dikkat çekiyor. Aynı zamanda toprak devri, su yönetimi, enerji ve ulaşım projeleri için ortak iş birliğini kapsıyor. Üç ülke arasında bir “Dostluk Anıtı” dikilmesi planlanıyor. Bu, sadece sınırların belirlenmesi değil, aynı zamanda barış ve güven inşasına yönelik sembolik bir adım olarak değerlendiriliyor .
Siyasi İrade ve Yerel Tepkilerle Gelen Barış
Tacikistan ve Kırgızistan arasındaki sınırlar, 13 Mart 2025’te yapılan ikili anlaşmayla yeniden çizildi; bu gerginlikleri gölgeleten diğer çatışmaları da hafifletti . Ardından Üçlü Zirve’de Özbekistan da sürece katılarak karmaşık bölge sorunlarını diplomasiyle çözme konusunda ortak irade gösterdi.
Ancak uzmanlar, “iktidar odaklı anlaşmaların” yerel halkı yeterince dahil etmediğini, toplumsal itibar ve fikir birliği için önümüzdeki süreçte saha iletişimi ve şeffaflığı sürdürmenin kritik olduğunu vurguluyor .
Orta Asya İçin Barış ve Entegrasyon Umudu
Bu antlaşma; barış ve istikrarın, ekonomik entegrasyonun, enerji projelerinin ve altyapının önünü açabilir. Özellikle CASA-1000 gibi enerji projeleri için üç ülke arasındaki sınırların netleşmesi, bölgesel yatırım çekmek açısından önem taşıyor.
Sonuç: Khujand Bildirisi Gelecek İçin Bir Dönüm Noktası
Bu üçlü sınır anlaşması, Orta Asya’da Sovyet sonrası mirasın artık terk edilmesini işaret ediyor. Ancak bu başlangıç, geniş kapsamlı ve yerelle işleyen barışın gerçek hayata geçebilmesi için yalnızca bir başlangıç. Kurumsal şeffaflık, kamuoyu desteği ve yerel düzeyde güven inşası; bu anlaşmanın sürdürülebilir olması için en kritik şartlar.
