Konvülsiyon halk arasında “havale” ya da “nöbet geçirmek” olarak da bilinen, beyin hücrelerindeki anormal elektriksel aktivite sonucu ortaya çıkan ani ve kontrolsüz kasılmalardır. Genellikle bilinç kaybı, titreme, gözlerde sabit bakış veya istemsiz hareketlerle kendini gösterir. Bu durum bir hastalık değil, birçok farklı nedene bağlı olarak gelişebilen bir belirtidir. Özellikle çocuklarda ateşe bağlı konvülsiyonlar sık görülürken, yetişkinlerde epilepsi, kafa travmaları veya metabolik bozukluklar gibi nedenlerle ortaya çıkabilir. Peki konvülsiyon nedir, tıpta tam olarak ne anlama gelir ve nasıl tedavi edilir? İşte konvülsiyon hakkında merak edilen her şey…
KONVÜLSİYON NEDİR, TIPTA NE ANLAMA GELİR?
Tıpta konvülsiyon, kasların ani ve istemsiz kasılmasıyla birlikte bilinç kaybı veya değişimiyle seyreden nöbet hali olarak tanımlanır. Beyindeki sinir hücrelerinin aşırı ve düzensiz elektriksel aktivitesi sonucu ortaya çıkar. Bu durum geçici olabilir ya da epilepsi gibi kronik bir hastalığın belirtisi olabilir. Tıbbi literatürde “konvülsif nöbet” olarak da adlandırılır.
Konvülsiyonlar genellikle birkaç saniye ile birkaç dakika arasında sürer. Nöbetin türüne göre vücutta kasılmalar, ağızdan köpük gelmesi, nefesin geçici olarak durması, gözlerin yukarı kayması ya da kasların sertleşmesi gibi belirtiler gözlenebilir. Konvülsiyon nedir sorusunun cevabı özetle: beynin aniden aşırı uyarılması sonucu ortaya çıkan kasılma nöbetidir.
KONVÜLSİYON NASIL ANLAŞILIR?
Konvülsiyon genellikle aniden başlar ve kişi nöbet sırasında çevresine tepki veremez. Konvülsiyon belirtileri arasında kasılma, titreme, bayılma, bilinç kaybı, dişlerin kilitlenmesi, nefesin kesilmesi ve gözlerde sabit bakış yer alır. Bazen kısa süreli bir dalgınlık veya “donakalma” haliyle de görülebilir.
Bazı hastalarda nöbet öncesi “aura” denilen uyarıcı belirtiler ortaya çıkar. Bu belirtiler arasında baş dönmesi, mide bulantısı, ışık veya ses hassasiyeti, garip koku veya tat alma hissi olabilir. Bu belirtiler, konvülsiyonun yaklaştığının habercisidir. Özellikle çocuklarda ateşli dönemlerde görülen febril konvülsiyon, kısa süreli ve genellikle zararsız olsa da dikkatli olunması gerekir.
KONVÜLSİYON BELİRTİLERİ
Konvülsiyonun belirtileri kişiden kişiye ve nöbetin türüne göre değişir. Ancak en yaygın konvülsiyon belirtileri şunlardır:
- Kaslarda sertleşme ve istemsiz kasılmalar
- Bilinç kaybı veya çevreyle iletişimin kesilmesi
- Gözlerin bir noktaya sabitlenmesi veya yukarı kayması
- Ağızdan köpük gelmesi
- Nefesin geçici olarak durması
- Çene kilitlenmesi
- Kontrolsüz idrar veya dışkı kaçırma
- Nöbet sonrası derin uyku hali veya şaşkınlık
Bu belirtilerden biri ya da birkaçı görüldüğünde kişinin konvülsiyon geçirdiği düşünülmeli ve güvenli bir pozisyona alınarak nefes yolunun açık kalması sağlanmalıdır.
KONVÜLSİYON NEDENLERİ
Konvülsiyon birçok farklı nedenle ortaya çıkabilir. En sık görülen konvülsiyon nedenleri şunlardır:
Epilepsi: En yaygın nedenlerden biridir. Beyinde tekrar eden anormal elektriksel aktivitelere bağlıdır.
Ateş: Özellikle çocuklarda “ateşli havale” (febril konvülsiyon) olarak görülür.
Kafa travmaları: Beyin sarsıntısı veya kafa yaralanmaları nöbet tetikleyebilir.
Kan şekeri düşüklüğü (hipoglisemi)
Beyin enfeksiyonları: Menenjit, ensefalit gibi hastalıklar konvülsiyona neden olabilir.
Elektrolit dengesizlikleri: Kalsiyum, sodyum ya da potasyum dengesizlikleri nörolojik fonksiyonları etkiler.
Tümörler veya damar tıkanıklıkları
İlaçlar veya alkol yoksunluğu
KONVÜLSİYON TEDAVİSİ
Konvülsiyon tedavisi, altta yatan nedene göre planlanır. Tekrarlayan nöbetlerde detaylı nörolojik inceleme yapılır ve EEG (beyin dalgaları testi) uygulanır.
Tedavide genellikle şu yöntemler izlenir:
İlaç tedavisi: Epilepsiye bağlı konvülsiyonlarda antiepileptik ilaçlar düzenli kullanılır.
Altta yatan nedenin tedavisi: Enfeksiyon, kan şekeri dengesizliği veya elektrolit bozukluğu varsa bu durumlar düzeltilir.
Cerrahi müdahale: Beyinde yapısal bir anormallik varsa cerrahi seçenekler değerlendirilir.
Yaşam tarzı düzenlemesi: Uykusuzluk, stres, alkol ve bazı ilaçlar nöbetleri tetikleyebilir. Düzenli yaşam ve yeterli uyku çok önemlidir.
KONVÜLSİYON SONRASI NE YAPILMALI?
Nöbet geçiren kişi sonrasında genellikle bitkin, uykulu ve şaşkındır. Konvülsiyon sonrası yapılması gereken en önemli şey kişinin güvenliğinin sağlanmasıdır.
Kişi rahat bir pozisyonda yan çevrilmeli, solunumu kontrol edilmelidir.
Ağız içine herhangi bir cisim sokulmamalıdır.
Nöbet bittikten sonra kişi yavaşça kendine gelirken yanında biri olmalıdır.
Eğer nöbet 5 dakikadan uzun sürerse veya arka arkaya tekrarlarsa acilen ambulans çağrılmalıdır.
KONVÜLSİYON İLE EPİLEPSİ FARKI
Konvülsiyon tek bir nöbet olayını tanımlar. Epilepsi ise tekrarlayan konvülsiyonlarla seyreden kronik bir sinir sistemi hastalığıdır. Yani her konvülsiyon epilepsi değildir, ancak epilepsi hastalarında konvülsiyon sık görülür. Ateşli havaleler, ilaç etkileri veya travmalar sonucu gelişen tek seferlik konvülsiyonlar epilepsi olarak değerlendirilmez.
KONVÜLSİYON ÖNLEME YÖNTEMLERİ
Konvülsiyonları tamamen önlemek her zaman mümkün olmasa da bazı önleme yöntemleri ile risk azaltılabilir:
Düzenli uyku ve dengeli beslenme
Doktorun önerdiği ilaçların aksatılmaması
Ateşli çocuklarda ateşin erken düşürülmesi
Alkol ve uyuşturucu kullanımından kaçınılması
Stres yönetimi ve düzenli egzersiz
Baş travmalarından korunmak için dikkatli olunması
Bular gibi basit önlemler özellikle risk altındaki bireylerde konvülsiyon sıklığını azaltabilir.