Laktik asit dehidrogenaz ya da kısaca laktat dehidrogenaz (LDH), vücudun glikozu enerjiye dönüştürme sürecinde görev alan, hemen hemen tüm canlı hücrelerde bulunan bir enzimdir. Kalp, karaciğer, böbrekler, kaslar, beyin ve akciğerler başta olmak üzere birçok dokuda yüksek konsantrasyonda bulunan LDH, normal şartlarda hücre içinde yer alır ve kanda düşük seviyelerde bulunur. Ancak hücre ve dokular herhangi bir nedenle hasar gördüğünde bu enzim kana karışır ve kandaki LDH seviyesi yükselir. Bu nedenle LDH testi, organ ve doku hasarının değerlendirilmesi, bazı kanser türlerinde hastalık yükünün izlenmesi ve çeşitli akut-kronik hastalıkların seyrinin takibinde kullanılan önemli bir laboratuvar testidir.

LDH TESTİ NEDİR?

LDH testi, kandaki laktat dehidrogenaz enzim düzeyinin ölçülmesiyle organ ve doku hasarının değerlendirilmesini sağlayan bir kan testidir. LDH değerinin referans aralıklarının üzerine çıkması, vücutta hücresel yıkım veya doku hasarı olabileceğine işaret eder.

Melanom, multipl miyelom, lenfoma ve testis kanseri gibi bazı kanser türlerinde LDH seviyesi; hastalığın evresi, tümör yükü ve tedaviye yanıt hakkında ek bilgi veren bir parametre olarak kullanılabilir. Aynı zamanda kalp, karaciğer, böbrek, kas ve akciğer gibi organları etkileyen birçok hastalıkta LDH düzeyinin takip edilmesi, klinik değerlendirmeyi destekler.

LDH, normalde hücre içinde yer aldığı için kanda düşük düzeydedir. Herhangi bir nedenle hücre zarının bütünlüğü bozulduğunda enzim kana sızar ve kandaki seviyesi artar. Bu özellik, LDH’yi vücudun farklı bölgelerinde gelişen hücresel hasarın hassas bir göstergesi haline getirir.

LAKTAT DEHİDROGENAZ (LDH) NE İŞE YARAR?

Laktat dehidrogenaz, glikozun hücrelerin kullanabileceği enerjiye dönüştürüldüğü süreçte aktif rol oynar. Hücresel enerji üretiminin ilk basamağı olan glikoliz sırasında LDH, laktat ve piruvat arasındaki dönüşümü düzenler ve enerji üretimine katkı sağlar.

LDH’nin başlıca işlevleri şöyle özetlenebilir:

Meme kanseri nedir, riskli mi, nasıl erken anlaşılır?
Meme kanseri nedir, riskli mi, nasıl erken anlaşılır?
İçeriği Görüntüle

  • Glikozu enerjiye dönüştürmeye yardımcı olur:
    Glikozun parçalanması sırasında laktatın enerji üretim sürecine dahil edilmesini sağlayarak hücrelerin enerji ihtiyacının karşılanmasına katkıda bulunur.

  • Oksijenin yetersiz olduğu durumlarda enerji üretimini destekler:
    Özellikle yoğun egzersiz gibi oksijenin sınırlı olduğu koşullarda kas hücrelerinde glikoliz devreye girer. LDH bu süreçte laktat üzerinden enerji üretimine katkı sağlar ve hücresel enerji dengesinin korunmasına yardımcı olur.

  • Doku ve hücre hasarını yansıtır:
    Hücrelerin zarar görmesi halinde LDH kana geçer ve kan testlerinde yüksek olarak saptanır. Bu nedenle akut gelişen doku hasarı durumlarında LDH artışı, önemli bir biyokimyasal gösterge olarak değerlendirilir.

  • Enfeksiyon ve bağışıklık yanıtını yansıtır:
    Bazı viral enfeksiyonlar ve bağışıklık sistemi yanıtı sırasında LDH seviyeleri yükselebilir. Bu durumda enzim düzeyi, enfeksiyonun şiddeti ve vücudun yanıtı hakkında dolaylı bilgi verebilir.

  • Hastalıkların seyrini izlemeye yardımcı olur:
    Kanser, karaciğer hastalıkları, kalp krizi ve bazı hematolojik hastalıklarda tedavi sürecinde LDH’nin düzenli ölçümü; hastalığın ilerleyişi, tedaviye yanıt ve olası nüksler hakkında klinisyene ek veri sağlar. Özellikle onkolojik hastalarda LDH, tümör yükü ve metastaz varlığı açısından takip edilen parametrelerden biridir.

LAKTAT DEHİDROGENAZ (LDH) TESTİ NASIL YAPILIR?

LDH testi, kol damarından alınan kan örneğiyle gerçekleştirilen standart bir laboratuvar analizidir. Test öncesi ve sonrası bazı noktalara dikkat edilmesi, sonuçların daha sağlıklı yorumlanmasını sağlar.

Test süreci genel olarak şöyle ilerler:

  • Test öncesinde hekim, LDH seviyesini etkileyebilecek bazı ilaçların (özellikle kas ve karaciğer üzerine etkili olanlar) ve ağır fiziksel aktivitelerin geçici olarak bırakılmasını önerebilir.

  • En az 8 saatlik açlık sonrasında, genellikle sabah saatlerinde koldaki bir toplardamardan kan örneği alınır.

  • Alınan kan örneği laboratuvara gönderilir ve biyokimya cihazlarında LDH düzeyi ölçülür.

  • Analiz sonucunda elde edilen LDH değeri, laboratuvarın referans aralığı ile birlikte değerlendirilir.

Testten önce ağır egzersizden kaçınmak, gereksiz ilaç kullanımını sınırlandırmak ve açlık süresine uymak, yanlış yüksek ya da düşük sonuçların önüne geçilmesine yardımcı olur.

LAKTAT DEHİDROGENAZ (LDH) TESTİ NEDEN İSTENİR?

LDH testi, vücuttaki hücresel hasarı değerlendirmek ve bazı hastalıkların takibini yapmak amacıyla farklı klinik durumlarda istenebilir. Genellikle diğer biyokimyasal ve hematolojik tetkiklerle birlikte yorumlanır.

Testin başlıca kullanım alanları şunlardır:

  • Doku ve organ hasarı şüphesini araştırmak

  • Anemi, böbrek ve karaciğer hastalıklarının tanı ve takibini desteklemek

  • Bazı kanser türlerinde tümör yükünü, hastalık evresini ve kemoterapi gibi tedavilere yanıtı izlemek

  • Kas travması veya yaralanma sonrası kas dokusundaki hasarı değerlendirmek

  • Kalp, karaciğer, böbrek gibi organların fonksiyonlarını yakından takip etmek

  • Enfeksiyon ve bağışıklık sistemi yanıtının seyrini izlemek

LDH yalnızca toplam düzey olarak ölçüldüğünde her zaman yeterli bilgi vermeyebilir. Böyle durumlarda LDH izoenzim testleri devreye girer.

LDH enzimlerinin beş farklı izoenzimi bulunur: LDH-1, LDH-2, LDH-3, LDH-4 ve LDH-5. Bu izoenzimler vücuttaki farklı dokularda yoğunlaştığı için, hangi izoenzimin yüksek olduğuna bakılarak hasarın kaynağı hakkında daha spesifik bilgi elde edilebilir:

  • LDH-1: Kalp, kırmızı kan hücreleri, böbrek, germ hücreleri

  • LDH-2: Kalp, kırmızı kan hücreleri, böbrek

  • LDH-3: Akciğerler ve bazı diğer dokular

  • LDH-4: Beyaz kan hücreleri, lenf düğümleri, kas

  • LDH-5: Karaciğer ve kas dokusu

Bu dağılım sayesinde, bir veya birden fazla izoenzimdeki artış; hasarın hangi organ veya doku ile ilişkili olabileceğinin belirlenmesine yardımcı olur.

LAKTAT DEHİDROGENAZ (LDH) NORMAL DEĞERLERİ NEDİR?

LDH referans aralıkları; yaş, cinsiyet, kullanılan analiz yöntemi ve laboratuvarın kullandığı kitlere göre değişiklik gösterebilir. Bu nedenle sonuçlar değerlendirilirken ilgili laboratuvarın referans aralığı esas alınmalıdır.

Genel olarak:

  • Yetişkin kadın ve erkeklerde LDH düzeyi çoğunlukla 125–220 U/L aralığında kabul edilir.

  • Yeni doğan bebeklerde LDH seviyesi daha yüksektir ve yaklaşık 160–450 U/L aralığında seyreder; yaş ilerledikçe değerler genellikle düşme eğilimindedir.

  • İleri yaşlarda LDH seviyeleri biraz daha düşük olabilmekte, ortalama 120–210 U/L civarında seyredebilmektedir.

LDH’nin ne kadar yüksek olduğunun tehlike düzeyini belirlemede tek başına rakamdan çok, referans aralığının ne kadar aşıldığı, artışın hızı ve hastanın klinik durumu önemlidir.

  • Hafif yükseklikler: Referans aralığının hafif üzerindeki değerler; ağır egzersiz, hafif enfeksiyon, bazı ilaçlar veya kan alımı sırasında hemoliz gibi geçici nedenlerden kaynaklanabilir ve genellikle takip gerektirir.

  • Orta düzey yükseklikler: Normalin birkaç katına çıkan değerler; kronik karaciğer hastalıkları, bazı enfeksiyonlar veya anemi türleri gibi altta yatan durumların araştırılmasını gerektirir.

  • Çok yüksek değerler: Referansın 5–10 katı ve üzerindeki yükseklikler; ciddi kalp krizi, bazı hematolojik kanserler, ağır kas travmaları, akut karaciğer ya da böbrek yetmezliği gibi acil değerlendirme gerektiren tablolarla ilişkili olabilir.

LAKTAT DEHİDROGENAZ (LDH) YÜKSEKLİĞİ NE ANLAMA GELİR?

Kandaki LDH yüksekliği, çoğu zaman vücutta bir doku veya organ hasarı olduğu anlamına gelir. Bu hasar; enfeksiyonlar, inflamatuvar süreçler, travmalar, bazı ilaçlar veya malign hastalıklar gibi çeşitli nedenlere bağlı olarak gelişebilir.

LDH yüksekliğinin olası nedenleri arasında şunlar yer alır:

  • Hemolitik anemi

  • Pernisiyöz (megaloblastik) anemiler

  • Enfeksiyöz mononükleoz

  • İnme

  • Bazı ilaçların kullanımı

  • Bağırsak veya akciğer enfarktüsü

  • Böbrek hastalıkları

  • Akciğer hastalıkları

  • Karaciğer hastalıkları

  • Kas yaralanmaları ve travmaları

  • Pankreatit

  • Kemik kırıkları

  • Kalp krizi

  • Çeşitli enfeksiyonlar

  • Lenfoma, multipl miyelom, lösemi gibi hematolojik kanserler

Ayrıca bazı durumlarda trombosit sayısının çok yüksek olması da LDH düzeyini laboratuvar ortamında yapay olarak yüksek gösterebilir.

LAKTAT DEHİDROGENAZ (LDH) DÜŞÜKLÜĞÜ NE ANLAMA GELİR?

LDH düşüklüğü, yüksekliğe kıyasla daha nadir görülen bir durumdur ve çoğu zaman ciddi bir sağlık sorununa işaret etmez. En sık, yüksek doz C vitamini alımına bağlı olarak saptanabilir. Daha nadiren bazı kalıtsal enzim bozukluklarında veya metabolizma hızının düşüklüğünü yansıtan durumlarda görülebilir.

LDH düşüklüğünün başlıca nedenleri şöyle sıralanabilir:

  • Aşırı C vitamini alınması

  • Bazı kalıtsal enzim eksiklikleri

  • Karaciğer metabolizmasının belirli durumlarda düşük hızda çalışması

LDH seviyesinin düşük olması çoğu olguda tedavi gerektirmez. Ancak düşüklüğün devam etmesi ve eşlik eden şikayetlerin bulunması halinde hekimin ayrıntılı değerlendirmesi ve gerekli görülen ek tetkiklerin yapılması önemlidir.

LAKTAT DEHİDROGENAZ (LDH) İLE İLGİLİ SIK SORULAN SORULAR

Laktat dehidrogenaz nedir?
LDH, neredeyse tüm canlı hücrelerde bulunan, glikozdan enerji elde edilmesine katkı sağlayan bir enzimdir. Organ veya dokuların hasar görmesi durumunda kana karıştığı için doku hasarının değerlendirilmesi ve birçok hastalığın tanı-takibinde kullanılan bir biyokimyasal göstergedir.

Hangi ilaçlar LDH’yi yükseltebilir?
LDH yüksekliği her zaman doğrudan ciddi bir hastalık anlamına gelmeyebilir. Yorucu egzersizlere ek olarak, aspirin, bazı anestezik ilaçlar ve kalp ilaçları LDH düzeyini geçici olarak yükseltebilir. Bu nedenle test öncesi kullanılan ilaçların hekimle paylaşılması önemlidir.

Gebelikte LDH artar mı?
Gebelikte LDH değerleri genellikle belirgin bir değişim göstermez. Ancak gebeliğin ilk aylarında hafif bir yükselme görülebilir ve gebelik ilerledikçe çoğu zaman normal sınırlara döner. Değerlerin, gebelik haftası ve annenin klinik durumu ile birlikte değerlendirilmesi gerekir.

LDH izoenzimlerinin birden fazlasının yükselmesi neyi gösterir?
Farklı izoenzimler farklı organlarda yoğun bulunduğu için birden fazla izoenzimin aynı anda yükselmesi, birden fazla organ veya dokunun etkilenmiş olabileceğini gösterebilir. Örneğin zatürre sonrası kalp krizi geçiren bir hastada hem akciğer hem kalp ile ilişkili izoenzimlerde artış görülebilir. Yaygın metastatik kanserler ve ağır egzersiz sonrası da benzer geçici artışlar görülebilir.

LDH testinin riskleri var mıdır?
LDH testi, koldan kan alınarak yapılan standart bir işlemdir ve ciddi bir risk taşımaz. Kanama, hafif morarma, kısa süreli ağrı veya hassasiyet gibi tüm kan alma işlemlerinde görülebilen geçici yan etkiler oluşabilir. Steril koşullar nedeniyle enfeksiyon riski son derece düşüktür.

LDH stresten yükselir mi?
Stresin doğrudan LDH düzeyini yükselttiğini gösteren net bilimsel veri bulunmamaktadır. LDH, daha çok fiziksel doku ve hücre hasarıyla ilişkili bir göstergedir.

LDH düşüklüğü nedir?
LDH düşüklüğü çoğu zaman klinik açıdan önemli olmayıp, yoğun C veya E vitamini alımıyla ilişkili olabilir. Nadir de olsa bazı genetik enzim bozukluklarını gösterebilir. Düşüklük tabloya eşlik eden şikayetler ve diğer laboratuvar sonuçlarıyla birlikte değerlendirilmelidir.

Laktat dehidrogenaz (LDH), vücudun hemen hemen tüm hücrelerinde bulunan ve glikozun enerjiye dönüştürülmesinde rol alan bir enzim olup, kandaki düzeyinin ölçülmesi organ ve doku hasarının, bazı kronik hastalıkların ve tedaviye verilen yanıtın değerlendirilmesinde önemli bir laboratuvar aracı olarak kullanılmaktadır.

Kaynak: Haber Merkezi