Lenf bezleri ya da tıbbi adıyla lenf nodları, bağışıklık sisteminin temel parçalarından olan, 2 ila 30 mm arasında değişebilen boyutlarda, fasulye biçimli yapılardır. Lenf sıvısının içinde dolaşan yabancı maddeleri, mikroorganizmaları ve anormal hücreleri filtre etmeye yardımcı olan bu yapılar, lenfosit adı verilen beyaz kan hücrelerini barındırır. İnsan vücudunda baş-boyun, karın, göğüs, koltuk altı ve kasık bölgesi başta olmak üzere yüzlerce lenf nodu bulunur. Lenf bezlerinin şişmesi çoğu zaman vücudun bakteri veya virüs kaynaklı enfeksiyonlara verdiği normal bir yanıt olarak ortaya çıkar; bazı durumlarda ise bağışıklık sistemi hastalıkları ya da kanser gibi daha ciddi süreçlerin habercisi olabilir.
LENF BEZLERİ (LENF NODLARI) NEDİR?
Lenf bezleri (lenf nodları), lenfatik sistem ve bağışıklık sistemi içinde yer alan, lenf sıvısı ile taşınan mikroplara ve yabancı maddelere karşı savunma sağlayan küçük fasulye biçimli yapılardır. İçlerinde lenfositler başta olmak üzere çeşitli bağışıklık hücreleri bulunur. Bu hücreler, lenf sıvısı ile taşınan bakteri, virüs, kanser hücresi ve benzeri yapıları tanıyarak onları yok etmeye çalışır.
Lenf düğümlerinin büyümesi, muayene sırasında enfeksiyonlar, kötü huylu kitleler (maligniteler) ve bağışıklık sistemi bozuklukları açısından önemli bir bulgu olarak değerlendirilir. Çocukluk çağında lenf bezi büyümesinin en sık nedeni enfeksiyon iken, yaş ilerledikçe malignite olasılığı görece artar.
ZARARSIZ LENF NODLARI NEDİR?
Lenf nodları, bağışıklık sisteminin doğal bir parçasıdır ve her insanda bulunur. Enfeksiyonlara veya iltihaplanmaya yanıt olarak geçici şekilde büyüyebilen, yumuşak, hareketli yapıdaki lenf bezleri çoğu durumda zararsızdır. Özellikle üst solunum yolu enfeksiyonları, diş enfeksiyonları veya bölgesel iltihaplanmalar sonrasında elle hissedilebilen küçük, ağrılı, hassas lenf nodları görülebilir.
Bu tip lenf nodları genellikle enfeksiyon süreci tamamlandığında zamanla küçülerek eski boyutlarına döner. Ancak şişlik uzun süre devam ediyorsa, giderek büyüyorsa, sertleşmişse veya eşlik eden ateş, kilo kaybı, gece terlemesi gibi şikayetler varsa, değerlendirme için hekime başvurulması gerekir.
LENF BEZLERİ (LENF NODLARI) NE İŞE YARAR?
Lenfatik sistemin temel görevi, hücreler arasındaki boşluklarda biriken sıvı ve moleküllerin (özellikle protein gibi büyük yapılı maddeler) toplanarak tekrar kan dolaşımına taşınmasını sağlamaktır. Vücuda yayılmış yoğun lenf damarı ağı, bu sıvıyı ve içindeki maddeleri toplarken, yol üzerinde çok sayıda lenf düğümünden geçer.
Lenf damarları, lenf nodlarının içindeki ince kanalcıklara ayrılarak vücuttan gelen yabancı maddeleri, mikroorganizmaları ve hücresel atıkları burada süzer. Lenf sıvısının akışı lenf düğümlerinde yavaşladığı için, bağışıklık hücrelerinin bu maddeleri tanıması ve yok etmesi kolaylaşır.
Lenfatik sistem aracılığıyla günde yaklaşık 75–100 gram kadar protein dolaşıma yeniden kazandırılır. Lenf sıvısı; su, protein, lenfosit gibi hücreler, kanser hücreleri, hücresel atıklar, bakteriler ve bağırsaklardan emilen uzun zincirli yağ asitleri ile yağda çözünen A, D, E, K vitaminleri açısından zengindir. Ayrıca toplardamarların ememediği fazla sıvının geri dönüşünü düzenleyerek doku şişliklerinin kontrolünde rol alır.
LENF BEZLERİ (LENF NODLARI) NE KADAR BÜYÜKLÜKTEDİR?
Lenf düğümleri, dış kısmı kapsülle çevrili, genellikle 2–30 mm uzunluğunda, oval ya da fasulye-böbrek benzeri görünüme sahip yapılardır. Lenf nodlarının çapı ve sayısı arasında ters bir ilişki bulunur; bazı bölgelerde daha çok sayıda ancak daha küçük, bazı bölgelerde ise daha az sayıda ama görece daha büyük lenf bezleri yer alabilir.
İnsan vücudunda tahminen 600–700 civarında lenf düğümü olduğu kabul edilir. Bu düğümlerin önemli bir kısmı karın bölgesi ile baş-boyun bölgesinde yoğunlaşmıştır. Koltuk altı ve kasık bölgelerinde de çok sayıda lenf nodu bulunur. Derin yerleşimli lenf bezleri normal koşullarda elle muayenede hissedilmez; ancak enfeksiyon, inflamasyon veya kanser gibi durumlarda büyüyerek belirgin hale gelebilir. Atletik ve çok zayıf kişilerde yüzeyel lenf düğümleri zaman zaman daha kolay hissedilebilir.
LENF BEZLERİNİN (LENF NODLARI) GÖREVLERİ NELERDİR?
Lenf bezleri, lenfatik sistemin filtre ve savunma istasyonları gibi çalışır. Başlıca görevleri şöyle özetlenebilir:
-
Yabancı maddeleri filtreleme:
Lenf sıvısının akışı lenf düğümleri içinde yavaşlar. Bu sayede bakteri, virüs, toksin, ölü hücre ve kanser hücresi gibi yabancı maddeler, lenf nodu içindeki bağışıklık hücreleri tarafından daha kolay yakalanır ve ortadan kaldırılır. -
Bağışıklık hücresi üretimi ve aktivasyonu:
Lenf bezleri, lenfosit gibi bağışıklık hücrelerinin üretildiği, olgunlaştığı ve aktive olduğu önemli merkezlerdir. Vücuda giren antijenlerle karşılaşma burada gerçekleşir ve bağışıklık yanıtı şekillenir. -
Lenf sıvısının içerik ve basınç dengesini düzenleme:
Lenf noduna giren sıvının su ve protein dengesi, burada yeniden düzenlenir. Lenf sıvısının fazla suyu emilir; su içeriği düşük olduğunda ise basınç dengesine bağlı olarak kan kapillerinden sıvı geçişi sağlanır.
LENF BEZLERİ (LENF NODLARI) NEREDEDİR?
Lenf bezleri, vücudun pek çok bölgesine dağılmış haldedir. Boyun, koltuk altı, göğüs, karın ve kasık bölgesi, lenf nodlarının yoğun olarak bulunduğu alanlar arasında yer alır. Özellikle:
-
Kulağın ön ve arka kısmı,
-
Çene altı,
-
Boynun ön, yan ve ense kısmı,
-
Köprücük kemiğinin üstü,
-
Koltuk altı,
-
Kasık bölgesi,
-
Göğüs boşluğu ve karın içi,
lenf düğümlerinin sık izlendiği anatomik bölgelerdir.
Koltuk altı lenf düğümleri genellikle 10–12 adet civarındadır ve ortalama 0,5 cm büyüklüğündedir. Kasık bölgesindeki inguinal lenf düğümleri yüzeyel ve derin olmak üzere iki grupta incelenir. Yüzeyel düğümler cilt altı yağ dokuda yer alır ve özellikle zayıf bireylerde elle daha kolay hissedilebilir. Genellikle 6–12 adet civarındadır; ancak sayı ve boyut kişiden kişiye değişebilir.
LENF BEZLERİ (LENF NODLARI) NEDEN BÜYÜR?
Lenf düğümlerinin büyümesi (lenfadenopati), iki temel mekanizma ile ortaya çıkar. Birincisinde lenf nodu, vücuda giren virüs, bakteri ve hasarlı hücreleri tutar; bu sırada enfeksiyonla savaşan lenfositler çoğalır ve bez geçici olarak büyüyüp hassas hale gelir. Enfeksiyon süreci düzeldikçe lenf bezi çoğu zaman küçülür.
İkinci mekanizmada ise lenf nodunun kendisi hastalık sürecinin bir parçası haline gelir. Lenfoma (lenf bezi kanseri) başta olmak üzere bazı kan kanseri türlerinde lenf düğümleri ağrısız, sert, lastik kıvamında ve giderek büyüyen kitleler şeklinde ortaya çıkabilir. Ayrıca bazı metastatik kanserlerde, tümör hücreleri lenf yolları ile lenf bezlerine taşınarak büyümeye yol açabilir.
LENF BEZLERİ (LENF NODLARI) İLTİHABININ TEDAVİSİ NASILDIR?
Lenf bezi iltihabının (lenfadenit) tedavisi, altta yatan nedene göre planlanır. Enfeksiyona bağlı büyümelerde, tanımlanan etkene yönelik tedavi ile süreç genellikle düzelir. Destek amaçlı ağrı kesici ve ateş düşürücü ilaçlar, ağrılı lenf bölgesine sıcak uygulama ve istirahat önerilebilir. Bakteriyel enfeksiyon saptandığında antibiyotik, viral enfeksiyonlarda ise gerekirse antiviral tedaviler kullanılabilir. Enfeksiyon kontrol altına alındıktan sonra lenf düğümleri çoğu zaman normal boyutlarına döner.
Romatizmal ve otoimmün hastalıklarda ise tedavi, tanıya uygun immünmodülatör veya antiromatizmal ilaçları kapsar. Kanser söz konusu olduğunda, hastalığın türü ve evresine göre kemoterapi, radyoterapi veya cerrahi yöntemler devreye girer. Uygun tedavi yaklaşımı için mutlaka hekim değerlendirmesi ve gerekli tetkiklerin yapılması gerekir.
LENF BEZLERİ (LENF NODLARI) İLE İLGİLİ SIK SORULAN SORULAR
Lenf nodu nedir?
Lenf nodu, vücudun enfeksiyonlarla mücadele etmesine yardımcı olan, fasulye biçimindeki küçük bağışıklık yapısıdır. Lenf sıvısı ile taşınan mikroplara ve yabancı maddelere karşı filtre görevi gören lenfosit gibi bağışıklık hücrelerini içerir. “Lenf düğümü” adıyla da anılır.
Lenf düğümü zararlı mıdır?
Şişmiş lenf düğümleri çoğu zaman vücudun hastalıklara veya enfeksiyona verdiği doğal yanıtı gösterir. Yumuşak, hassas ve genellikle ağrılı küçük topaklar hâlinde hissedilebilir. En sık boyun bölgesinde görülür ve en yaygın nedeni üst solunum yolu enfeksiyonudur. Ancak belirgin bir enfeksiyon odağı yokken uzun süre büyümüş halde kalmaları durumunda, altta yatan başka bir hastalık araştırılmalıdır.
Lenf bezleri şişmesi neden olur?
Lenf bezi şişmesi, enfeksiyon, bağışıklık sistemi hastalıkları, bazı ilaçların yan etkileri, kızamık gibi viral hastalıklar, apseler ve kötü huylu tümörler dahil pek çok nedenle ortaya çıkabilir. Üst solunum yolu enfeksiyonları, diş enfeksiyonları ve cilt enfeksiyonları en sık nedenler arasında yer alır.
Lenf düğümleri nerededir?
Lenf bezleri vücudun pek çok bölgesine dağılmıştır. Başlıca görüldükleri bölgeler:
-
Boyun ve ense (servikal lenf düğümleri),
-
Koltuk altı (aksiller lenf düğümleri),
-
Kasık bölgesi (inguinal lenf düğümleri),
-
Karın bölgesi,
-
Göğüs ve göğüs boşluğu (akciğer ve kalp çevresi).
Lenf düğümlerinin büyümesi kansere işaret midir?
Lenf bezlerinin büyümesi her zaman kanser anlamına gelmez. Enfeksiyonlar, bağışıklık sistemi hastalıkları ve iltihabi süreçler de lenf nodlarının şişmesine neden olabilir. Ancak enfeksiyon bulgusu olmadan, uzun süredir devam eden, giderek büyüyen, sert ve ağrısız lenf düğümlerinde daha ciddi hastalıkların dışlanması için detaylı inceleme yapılması gerekir.
Lenf düğümü büyüklüğü kaç cm olursa tehlikeli kabul edilir?
Lenf düğümlerinin normal boyut sınırı yerleşim yerine göre değişir. Genel olarak 2 cm’nin üzerindeki lenf bezleri daha dikkatle araştırılması gereken yapılar olarak değerlendirilir. Ağrı, ısı artışı ve hassasiyet varsa, muayenede yumuşak kıvamda ise enfeksiyon olasılığı daha yüksektir. Tek bir bölgede sınırlı büyüme çoğunlukla lokal bir süreci düşündürürken, birden fazla bölgede lenf bezi büyümesi yaygın hastalıkları akla getirir. Ağrısız, sert, lastik kıvamında, birbirine yapışık lenf düğümleri ile birlikte sebebi bilinmeyen ateş, kilo kaybı ve iştahsızlık varsa, kanser olasılığı açısından ileri tetkik gerekebilir.
Lenf düğümleri neden iltihaplanır?
Viral, bakteriyel veya mantar kaynaklı pek çok enfeksiyon lenf düğümlerinde iltihaplanmaya yol açabilir. Tanıda fizik muayenenin yanı sıra kan tahlilleri, ultrasonografi (USG) ve gerektiğinde diğer görüntüleme yöntemleri (bilgisayarlı tomografi, MR, PET) kullanılır. Enfeksiyona neden olan organizmanın belirlenmesi için pcr, kültür gibi testler uygulanabilir. Tanı netleşmediğinde ince iğne biyopsisi, tru-cut biyopsi veya lenf düğümünün tamamen çıkarılarak incelenmesi gündeme gelebilir.
Lenf düğümü “izlenmektedir” ne demektir?
Raporlarda geçen “lenf düğümü izlenmektedir” ifadesi, görüntüleme veya muayene sırasında enfeksiyon ya da başka bir nedene bağlı büyümüş lenf düğümlerinin görüldüğünü belirtir. Bu ifade, ilgili lenf bezinin takip edilmesi gerektiğini vurgular; tek başına kesin tanı anlamı taşımaz.
Patolojik boyutta olmayan lenf düğümü nedir?
Genel kabul, 1 cm’nin altındaki lenf düğümlerinin çoğunlukla patolojik kabul edilmediği yönündedir. Ancak değerlendirme yapılırken yalnızca boyut değil, lenf bezinin yerleşimi, kıvamı, sayısı ve eşlik eden klinik bulgular da dikkate alınır.
Lenf bezleri nerede bulunur?
Baş ve boyun, koltuk altı, göğüs, göğsün ortası (mediasten), karın ve pelvis, kasıklar ve mide-bağırsak çevresi dahil olmak üzere vücutta çok sayıda lenf bezi yer alır. Bu geniş ağ sayesinde vücudun farklı bölgelerinden gelen lenf sıvısı filtre edilir.
Lenf düğümünün reaktif olduğu nasıl anlaşılır?
Enfeksiyona yanıt olarak büyüyen ve şişen lenf düğümlerine “reaktif lenf düğümü” denir. Reaktif lenf nodları genellikle ağrılı, hassas, yumuşak ve hareketlidir. Vücutta eş zamanlı enfeksiyon bulguları (boğaz ağrısı, ateş, diş enfeksiyonu, cilt enfeksiyonu vb.) ile birlikte görülmeleri, reaktif olduklarını düşündürür. Kesin değerlendirme için hekim muayenesi ve gerekli tetkikler önemlidir.
Lenf düğümleri kalıcı mıdır?
Bazı lenf düğümleri, enfeksiyon tamamen geçtikten sonra bile bir süre hafifçe büyük kalabilir. Boyutu sabit, yapısı değişmeyen ve sertleşmeyen lenf nodları çoğu zaman sorun oluşturmaz. Ancak lenf düğümünde büyüme, şekil değişikliği, sertleşme veya yeni şikayetlerin eklenmesi durumunda hekime başvurulmalıdır.
Boyunda tek taraflı lenf bezi şişmesi ne anlama gelir?
Boyunda sadece bir tarafta hissedilen lenf bezi şişliği; bakteriyel boğaz enfeksiyonları, grip ve benzeri üst solunum yolu enfeksiyonları, diş enfeksiyonları, tüberküloz gibi enfeksiyon hastalıkları ya da lenfoma ve lösemi gibi sistemik kan hastalıkları ile ilişkili olabilir. Nedenin anlaşılması için muayene ve gerekli laboratuvar-görüntüleme yöntemleriyle değerlendirme yapılır.