Pıhtılaşma, vücudun kesik ve yaralanmalarda kan kaybını durdurmak için geliştirdiği hayati bir savunma mekanizmasıdır. Ancak genetik yatkınlık veya bazı hastalıklar nedeniyle aşırı pıhtı oluşması ciddi sağlık riskleri doğurabilir. Kardiyoloji Uzmanı Prof. Dr. Fatih Mehmet Uçar, pıhtılaşmanın nedenlerini, risk gruplarını, belirtilerini ve korunma yollarını anlattı.
KALP VE BEYİN İÇİN TEHLİKELİ SONUÇLAR
Pıhtılaşma yalnızca toplardamarlarda değil, atardamarlarda ve kalpte de meydana gelebilir. Büyük pıhtılar şah damarı gibi hayati damarlarda tıkanmalara yol açabilir. Bu pıhtılar beyne ulaştığında felç riskini artırır; böbrek ve kalbe ulaştığında organ hasarına, fonksiyon kaybına hatta organ yetmezliğine neden olabilir. Bazı durumlarda uzuv kaybına kadar giden ağır komplikasyonlar ortaya çıkabilir.
TEDAVİ SEÇENEKLERİ
Pıhtı tespit edildiğinde ilk adım kan sulandırıcı tedavidir. Amaç, pıhtının zaman içinde dağılmasını sağlamaktır. Ancak pıhtı bulunduğu yerde kalmayıp akciğerlere ilerleme riski taşıyorsa, doğrudan pıhtıyı eritici ama kanama riskini artıran güçlü ilaçlara geçilebilir. Bu süreç mutlaka uzman hekim kontrolünde yürütülmelidir.
BESLENME VE DOĞAL DESTEKLER
Sarımsak, omega-3 açısından zengin somon ve uskumru gibi balıklar, keten tohumu ve ceviz pıhtı riskini azaltmaya destek olabilir. Zerdeçal, zencefil, C vitamini içeren meyve-sebzeler ve zeytinyağı da damar sağlığını destekler. Ancak bu besinlerin pıhtı oluşumunu tamamen engellemediği unutulmamalı; özellikle derin toplardamarlardaki pıhtılarda tek başına yeterli olmaz. Ayrıca kan sulandırıcı ilaç kullananların bu gıdaları düzenli tüketmeden önce mutlaka doktorlarına danışmaları gerekir.
Yeşil yapraklı sebzeler (ıspanak, marul, maydanoz) yüksek K vitamini içerdiğinden pıhtılaşmayı artırabilir. Kalp kapağı ameliyatı geçiren veya ritim bozukluğu olan hastalar bu gıdaları sınırlı tüketmeli ve doktor tavsiyesine uymalıdır.
PHTILAŞMAYI TETİKLEYEN DURUMLAR
-
Genetik yatkınlık: Kalıtsal pıhtılaşma bozuklukları riski artırır.
-
Hareketsizlik: Uzun süren ameliyatlar veya yatak istirahati sonrası toplardamarlarda kan akışı yavaşlar ve pıhtı oluşabilir.
-
İleri yaş ve obezite: Yaşlılarda ve fazla kilolu bireylerde pıhtı riski daha yüksektir.
-
Enfeksiyonlar: Covid-19 gibi bazı viral hastalıklar pıhtı oluşumunu tetikleyebilir.
-
Gebelik: Hormon ve dolaşım değişiklikleri nedeniyle risk artar.
-
Kanser: Hem hastalık hem de bazı tedavi yöntemleri pıhtı oluşumuna zemin hazırlar.
-
Kalp hastalıkları: Kalp yetmezliği ve ritim bozukluklarında pıhtı oluşumu daha sık görülür.
-
Sigara ve hormon tedavileri: Damar sağlığını bozarak pıhtı riskini yükseltir.
BELİRTİLERİ NASIL ANLAŞILIR?
Pıhtı belirtileri yerine göre değişir. En yaygın bulgular; bacaklarda ağrı, şişlik, ciltte renk değişikliği, göğüs ağrısı ve nefes darlığıdır. Derin toplardamarlarda oluşan pıhtılar bacakta ödem yapabilir, koparak akciğere ulaştığında ise hayatı tehdit eden akciğer embolisine yol açabilir.
KORUNMA İÇİN YAŞAM TARZI ÖNERİLERİ
-
Düzenli kardiyolojik kontroller yaptırın.
-
Trigliserit ve kolesterol değerlerinizi normal aralıkta tutun.
-
Diyabet ve hipertansiyonu kontrol altına alın.
-
Fazla kilolardan kurtulun, dengeli beslenin ve yeterince su için.
-
Uzun süre oturmayın veya ayakta kalmayın; düzenli hareket edin.
-
Uzun yolculuklarda bacaklarınızı sık sık hareket ettirin.
-
Düzenli egzersiz yapın ve sigaradan uzak durun.
ASPİRİN UYARISI
Prof. Dr. Uçar, pıhtı önlemek için bilinçsiz aspirin kullanımının ciddi kanamalara yol açabileceğini belirtiyor ve bu ilacın mutlaka doktor önerisiyle kullanılması gerektiğini vurguluyor.
