Kan pıhtılaşması, vücudumuzun en hayati savunma mekanizmalarından biridir. Yaralanma veya kanama durumunda kanın durmasını sağlayan bu sistemde herhangi bir bozukluk ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. İşte tam da bu noktada protrombin zamanı (PTZ veya PT) testi devreye girer. Peki, protrombin zamanı nedir, nasıl ölçülür ve hangi durumlarda kullanılır?
PROTROMBİN ZAMANI NEDİR?
Protrombin zamanı, kandaki pıhtılaşma süresini ölçen bir laboratuvar testidir. Başka bir deyişle, kanın pıhtılaşmaya başlaması için geçen süreyi belirler. Normal koşullarda bir kişi yaralandığında kanama kısa sürede durur. Eğer bu süreç uzarsa, pıhtılaşma faktörlerinde bir sorun olduğu düşünülebilir.
Bu testin adı, pıhtılaşmada görev alan önemli bir protein olan protrombin’den gelir. Protrombin, karaciğerde üretilen ve K vitamini ile aktif hale gelen bir pıhtılaşma faktörüdür. Protrombin zamanı testi, bu mekanizmanın sağlıklı işleyip işlemediğini anlamamıza yardımcı olur.
PROTROMBİN ZAMANI NASIL ÖLÇÜLÜR?
Protrombin zamanı testi için kişiden kan alınır ve laboratuvarda özel reaktiflerle pıhtılaşma süresi ölçülür. Sonuç genellikle saniye cinsinden raporlanır.
-
Normal protrombin zamanı: Genellikle 11 – 16 saniye arasında değişir.
-
Bununla birlikte, sonuçların daha standart hale getirilmesi için INR (International Normalized Ratio) adı verilen uluslararası normalleştirilmiş oran da kullanılır.
-
INR normal değeri: Sağlıklı bireylerde 0,8 – 1,2 arasındadır.
-
Kan sulandırıcı ilaç kullananlarda ise hedef INR değeri genellikle 2,0 – 3,0 aralığında tutulur.
PROTROMBİN ZAMANI HANGİ DURUMLARDA İSTENİR?
Protrombin zamanı testi, farklı hastalıkların tanısında ve tedavi takibinde önemli bir rol oynar. Başlıca kullanım alanları şunlardır:
-
Kanama bozuklukları: Nedeni bilinmeyen uzun süren veya sık tekrarlayan kanamaların araştırılmasında
-
Karaciğer hastalıkları: Karaciğer sirozu, hepatit gibi durumlarda protrombin üretimi bozulur
-
K vitamini eksikliği: Pıhtılaşma faktörlerinin etkinleşmesi için gerekli olan K vitamini eksikliğinde
-
Kan sulandırıcı ilaç tedavisi takibi: Warfarin gibi antikoagülan ilaç kullanan hastalarda düzenli olarak protrombin zamanı ölçülür
-
Ameliyat öncesi değerlendirme: Kanama riskini belirlemek için cerrahi operasyonlardan önce
PROTROMBİN ZAMANI UZUNSA NE ANLAMA GELİR?
Protrombin zamanının normalden uzun çıkması, kanın pıhtılaşmasının geciktiğini gösterir. Bunun nedenleri:
-
Karaciğer hastalıkları
-
K vitamini eksikliği
-
Warfarin veya benzeri kan sulandırıcı ilaç kullanımı
-
Doğuştan gelen pıhtılaşma faktörü eksiklikleri
PROTROMBİN ZAMANI KISA ÇIKAR MI?
Protrombin zamanının normalden kısa çıkması nadirdir ve genellikle klinik olarak önemli kabul edilmez. Ancak bazı durumlarda kanın normalden hızlı pıhtılaşmasına yol açan faktörler bu sonucu doğurabilir.
PROTROMBİN ZAMANI VE INR FARKI
-
PT (Protrombin Zamanı): Pıhtılaşma süresini saniye olarak verir.
-
INR (Uluslararası Normalleştirilmiş Oran): Farklı laboratuvarlar arasında sonuçların standartlaşması için kullanılan değerdir.
Bu nedenle doktorlar genellikle tedavi takibinde INR değerini esas alır.
PROTROMBİN ZAMANI ÖRNEĞİ
-
Sağlıklı bir bireyin PT değeri: 12 saniye
-
INR değeri: 1,0
-
Warfarin kullanan bir kişinin hedef değeri: 2,5 (INR)
-
Eğer bu kişinin INR değeri 4,0 çıkarsa kanama riski, 1,5 çıkarsa pıhtı riski artar.
