Sarılık, çoğunlukla yenidoğan bebeklerde görülse de yetişkinlerde de ortaya çıkabilen bir sağlık sorunudur. Her ne kadar hastalık olarak anılsa da sarılık aslında tek başına bir rahatsızlık değil, farklı organlarda meydana gelen işlev bozukluklarının belirtisi olarak kabul edilmektedir. Karaciğer, safra kesesi ve pankreas kaynaklı sorunlar sarılık gelişimini tetikleyebilir.

SARILIK NEDİR?

Sarılık, kanda biriken ve sarı-turuncu renkli bir madde olan bilirubinin, cildin hemen altındaki yağ tabakasında çözünerek birikmesi sonucu cilt, göz akları ve mukozalarda sarımsı bir görünüm oluşturmasıdır.

Bilirubin, kırmızı kan hücrelerinde bulunan hemoglobinin parçalanmasıyla ortaya çıkar. Normal şartlarda karaciğer tarafından safra ile işlenip sindirim sistemi yoluyla vücuttan atılır. Ancak bu süreç aksadığında bilirubin kana karışarak birikir ve sarılık tablosu ortaya çıkar. Özellikle yenidoğanlarda sık görülen bu durum genellikle hafif seyretse de bazı durumlarda ciddi sağlık sorunlarının habercisi olabilir.

SARILIK TÜRLERİ NELERDİR?

Sarılığın başlıca üç türü bulunur: Prehepatik, Hepatik ve Posthepatik.

Prehepatik Sarılık

Karaciğere ulaşmadan önce oluşan sorunlardan kaynaklanır. Alyuvarların hızlı yıkılmasıyla aşırı bilirubin üretimi görülür.

  • Hemolitik anemi

  • Kan nakli reaksiyonları

  • Orak hücreli anemi veya talasemi gibi genetik hastalıklar prehepatik sarılığın nedenlerindendir.

Hepatik Sarılık

Karaciğer hücrelerinin hasar görmesiyle oluşur. Bilirubin düzgün işlenemez ve kanda yükselir.

  • Hepatit türleri (A, B, C)

  • Alkolik karaciğer hastalığı

  • Siroz

  • Bazı ilaçların yan etkileri

  • Gilbert veya Crigler-Najjar sendromu gibi genetik bozukluklar bu gruptadır.

Posthepatik Sarılık

Karaciğerden sonra safra yollarındaki tıkanıklıklardan kaynaklanır. Safra akışı engellenince bilirubin bağırsaklara geçemez.

SARILIK NEDEN OLUR?

Sarılığın en önemli nedeni karaciğerin bilirubini yeterince işleyememesi ya da safra yollarında meydana gelen tıkanıklıklardır. Karaciğer ve safra kesesi hastalıkları, aşırı alkol tüketimi, hepatit virüsleri, pankreas tümörleri, safra taşı, otoimmün rahatsızlıklar ve genetik faktörler sarılığa yol açabilir.

Yenidoğanlarda görülen fizyolojik sarılık çoğunlukla normal kabul edilirken, yetişkinlerde enfeksiyon ya da ciddi karaciğer hastalıklarının belirtisi olabilir.

SARILIK BELİRTİLERİ NELERDİR?

Sarılığın en karakteristik belirtisi ciltte ve göz aklarında sararmadır. Bunun yanında şu belirtiler de görülebilir:

  • Ateş ve titreme

  • Karın ağrısı

  • Yorgunluk ve halsizlik

  • Koyu renkli idrar

  • Açık renkli dışkı

  • Kaşıntı

  • İştahsızlık ve kilo kaybı

Bu bulgular özellikle karaciğer ve safra yolları hastalıklarında daha belirgin hale gelir.

SARILIK NASIL TEŞHİS EDİLİR?

Sarılık şüphesinde doktor, öncelikle bilirubin testi, tam kan sayımı ve karaciğer fonksiyon testleri ister. Fizik muayene ile karaciğer büyüklüğü değerlendirilebilir. Gerekli durumlarda ultrason, MR, BT gibi görüntüleme yöntemleri veya karaciğer biyopsisi de teşhis için kullanılabilir.

SARILIK TEDAVİSİ NASILDIR?

Sarılığın kendisi çoğu zaman tedavi edilmez, çünkü bu bir belirti niteliğindedir. Önemli olan sarılığa yol açan temel hastalığın bulunup tedavi edilmesidir.

  • Viral hepatit vakalarında karaciğer iyileştikçe sarılık da ortadan kalkar.

  • Safra yolları tıkanıklığında cerrahi müdahale gerekebilir.

  • İleri vakalarda laparoskopi veya karaciğer biyopsisi uygulanabilir.

SARILIK NASIL ÖNLENİR?

Sarılığı önlemenin en etkili yolu karaciğer sağlığını korumaktır. Bunun için:

  • Dengeli ve sağlıklı beslenmek

  • Düzenli egzersiz yapmak

  • Alkol tüketimini sınırlamak

  • İlaçları doktor kontrolünde kullanmak gerekir.

BEBEKLERDE SARILIK

Yenidoğanların yaklaşık %60’ında sarılık görülür. Doğumdan sonraki 48 saat içinde başlar ve genellikle 1-2 hafta içinde kendiliğinden kaybolur. Hafif vakalar tedavi gerektirmezken, ağır vakalarda fototerapi (ışık tedavisi) veya nadiren kan değişimi uygulanabilir.

YENİDOĞAN BEBEK SARILIĞI NEDENLERİ NELERDİR?

  • Tiroid bezi sorunları

  • Kan grubu uyuşmazlığı

  • İdrar yolu enfeksiyonu

  • Safra kanalı tıkanıklıkları

  • Erken ya da geç doğum

  • Genetik faktörler

YENİDOĞAN BEBEK SARILIĞI BELİRTİLERİ NELERDİR?

  • Ciltte ve gözlerde sararma

  • Karın, kol ve bacaklarda belirgin sarılık

  • Halsizlik, uykusuzluk

  • Kilo alamama

  • İnce ve tiz çığlıklar

Belirtiler devam ederse mutlaka doktora başvurulmalıdır.

BEBEKLERDE SARILIK NASIL GEÇER?

Fizyolojik sarılık çoğunlukla kendiliğinden düzelir. Ancak yüksek bilirubin seviyelerinde fototerapi uygulanır. Bu yöntemde özel ışık, bilirubini vücuttan atılabilir forma dönüştürür.

Kan uyuşmazlığına bağlı ciddi vakalarda ise kan değişimi tedavisi gerekebilir. Anne sütüyle sık beslenme, bilirubinin daha hızlı atılmasına yardımcı olur.

Bebeklerde sarılık her ne kadar sık görülen ve çoğunlukla zararsız bir durum olsa da, uzun sürdüğünde mutlaka doktor gözetiminde değerlendirilmesi gerekir.

Kaynak: Haber Merkezi