Ailevi Akdeniz Ateşi olarak bilinen FMF hastalığı, özellikle Türkiye, Orta Doğu ve Akdeniz coğrafyasında yaygın olarak görülen genetik kökenli bir hastalıktır. Tıp literatüründe “Familial Mediterranean Fever” olarak tanımlanan bu rahatsızlık, dönemsel ataklarla seyreden iltihaplanma süreçleriyle karakterizedir.
FMF HASTALIĞI NEDİR?
FMF hastalığı, vücudun bağışıklık sistemindeki genetik bir bozukluktan kaynaklanan, tekrarlayan ateş ve karın ağrısı atakları ile seyreden otoinflamatuvar bir hastalıktır. Halk arasında “Ailevi Akdeniz Ateşi” olarak da bilinir. Genellikle çocukluk veya ergenlik döneminde ortaya çıkar ve yaşam boyu sürebilir. Hastalığın en belirgin özelliği, ataklar halinde gelen ağrı ve yüksek ateş ile seyretmesidir.
AKDENİZ ATEŞİ (FMF) NEDİR?
Akdeniz Ateşi (FMF), genetik olarak aktarılan bir hastalıktır ve MEFV geninde meydana gelen mutasyonlardan kaynaklanır. Bu mutasyon, vücuttaki iltihap mekanizmasının kontrolsüz çalışmasına neden olur. Akdeniz kökenli toplumlarda (Türkler, Ermeniler, Araplar, Yahudiler) sık görülmesi nedeniyle bu isimle anılır. Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre Türkiye, FMF vakalarının en yoğun görüldüğü ülkelerden biridir.
FMF HASTALIĞI NEDEN OLUR?
FMF’nin temel nedeni genetik bir mutasyondur. MEFV geni, pyrin adlı proteinin üretiminden sorumludur. Pyrin proteini, bağışıklık sisteminin iltihaplanmayı düzenlemesine yardımcı olur. Ancak genetik mutasyon nedeniyle bu düzenleme bozulur ve gereksiz iltihaplanmalar yaşanır. Bu da ateş, karın ağrısı ve eklem şişlikleri gibi belirtilere yol açar. Hastalık kalıtsal olduğu için genellikle aile öyküsü olan kişilerde görülür.
FMF HASTALIĞI BELİRTİLERİ NELERDİR?
FMF belirtileri kişiden kişiye farklılık gösterebilir, ancak en yaygın görülen semptomlar şunlardır:
- Tekrarlayan yüksek ateş
- Şiddetli karın ağrısı (periton iltihabını taklit edebilir)
- Göğüs ağrısı (plörit atağına bağlı)
- Eklem ağrısı ve şişlik
- Ciltte kızarıklıklar, özellikle bacaklarda
- Halsizlik ve yorgunluk
Ataklar genellikle 1-3 gün sürer ve kendiliğinden geçer. Ancak bazı hastalarda haftalarca süren rahatsızlıklar da gözlemlenebilir.
AİLEVİ AKDENİZ ATEŞİ HANGİ HASTALIKLARA YOL AÇAR?
Tedavi edilmediği takdirde FMF hastalığı, ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. En tehlikeli komplikasyonlardan biri amiloidozdur. Amiloidoz, böbreklerde protein birikimine neden olarak böbrek yetmezliğiyle sonuçlanabilir. Ayrıca eklem iltihapları, infertilite (kısırlık) ve kalp zarında iltihaplanma da görülebilir. Bu nedenle erken tanı ve düzenli tedavi hayati önem taşır.
FMF HASTALIĞINA NE İYİ GELİR?
FMF ataklarını tamamen ortadan kaldıracak bir yöntem bulunmamakla birlikte, yaşam tarzı değişiklikleri ve düzenli ilaç kullanımı semptomların kontrol altına alınmasına yardımcı olur.
- Bol sıvı tüketmek
- Dengeli beslenmek, özellikle iltihabı tetikleyebilecek yiyeceklerden uzak durmak
- Stresten kaçınmak
- Doktor önerisiyle kullanılan ilaçlar (özellikle kolşisin)
Hastalar, düzenli takiplerle komplikasyon risklerini de en aza indirebilir.
FMF HASTALIĞI NASIL TEDAVİ EDİLİR?
FMF’nin kesin bir tedavisi bulunmamaktadır. Ancak en etkili yöntem, ömür boyu kullanılan kolşisin tedavisidir. Kolşisin, atakların şiddetini azaltır, sıklığını düşürür ve amiloidoz gelişimini engeller. İlaç tedavisine rağmen semptomları kontrol edilemeyen hastalarda biyolojik ilaçlar da tercih edilebilir. Düzenli hekim kontrolü ve laboratuvar takipleri tedavinin başarısı için kritik öneme sahiptir.
FMF’YE NEDEN OLAN ŞEYLER NELERDİR?
FMF’ye doğrudan neden olan şey, genetik mutasyondur. Ancak atakların şiddetini artıran veya tetikleyen bazı faktörler vardır:
- Enfeksiyonlar
- Aşırı stres
- Soğuk hava ve ani sıcaklık değişimleri
- Ağır fiziksel efor
- Düzensiz uyku
Bu faktörlerin azaltılması, hastalığın kontrol altına alınmasına yardımcı olur.
FMF TEDAVİSİ VAR MI?
Halk arasında sık sorulan sorulardan biri “FMF tedavisi var mı?”dır. Günümüzde FMF’yi tamamen ortadan kaldıracak bir tedavi yöntemi yoktur. Ancak kolşisin tedavisi sayesinde hastalar normal bir yaşam sürebilmektedir. Erken teşhis ve düzenli ilaç kullanımıyla, komplikasyon riski minimuma indirilir.
FMF BULAŞICI MI?
FMF, bulaşıcı bir hastalık değildir. Çünkü genetik geçişli bir rahatsızlıktır. Anne ve babadan çocuklara aktarılan MEFV genindeki mutasyon sonucunda ortaya çıkar. Dolayısıyla temas, öksürük, tükürük ya da kan yoluyla bulaşmaz. Ancak aile öyküsü olan bireylerde risk yüksektir ve genetik danışmanlık önerilir.
