Vücutta en bol bulunan mineral olan kalsiyumun yaklaşık %99’u kemiklerde ve dişlerde bulunur. Kalsiyum; kemiklerin sağlamlığı, kas kasılması, sinir iletimi ve kanın pıhtılaşmasında hayati rol oynar. Memorial Şişli Hastanesi İç Hastalıkları Bölümü’nden Uz. Dr. Yeliz Zıhlı Kızak, kalsiyumun vücut için öneminden hiperkalseminin nedenlerine ve tedavi yöntemlerine kadar merak edilen soruları yanıtladı.
KALSİYUM NEDİR?
Kalsiyum, vücutta sentezlenemeyen ve besin yoluyla alınması gereken temel bir mineraldir. Kanın pıhtılaşmasında, kemik ve dişlerin sağlıklı kalmasında, kas ve sinir sistemi fonksiyonlarının düzenlenmesinde görev alır. Kalsiyum miktarı paratiroid hormonu ve D vitamini tarafından kontrol edilir.
KALSİYUMUN NORMAL DEĞERİ NEDİR?
Yetişkinlerde kanda kalsiyum değeri 8,5 - 10,3 mg/dL arasında olmalıdır. Bu değer kemik sağlığı ve metabolik denge için kritik öneme sahiptir. Dengeli bir beslenme ile genellikle günlük kalsiyum ihtiyacı karşılanabilir.
KALSİYUM DÜŞÜKLÜĞÜ (HİPOKALSEMİ) NEDİR?
Kalsiyum seviyesinin 2.18 mmol/L’nin altına düşmesi hipokalsemi olarak adlandırılır. Bu durum kemik erimesi (osteoporoz) riskini artırabilir. En sık nedenler arasında D vitamini eksikliği, bağırsakta emilim bozukluğu, böbrek tümörleri veya paratiroid hormonu eksikliği (hipoparatiroidizm) bulunur.
KALSİYUM YÜKSEKLİĞİ NEDEN OLUR?
Kalsiyum seviyesinin 10,5 mg/dL’nin üzerinde olması hiperkalsemi olarak tanımlanır.
En sık görülen neden hiperparatiroididir (paratiroid bezinin aşırı çalışması). İkinci en yaygın neden kanserlerdir. Meme, akciğer, böbrek, baş-boyun kanserleri, multiple miyelom, lenfoma ve lösemi gibi hastalıklar kalsiyumu yükseltebilir.
Diğer nedenler arasında hipertiroidi, bazı ilaçlar (lityum, tiazid diüretikler), aşırı kalsiyum/D vitamini takviyesi, uzun süreli susuzluk (dehidratasyon), tüberküloz ve sarkoidoz, böbrek hastalıkları ve kemik kırıkları bulunur.
KALSİYUM YÜKSEKLİĞİ BELİRTİLERİ NELERDİR?
Hiperkalsemi belirtileri, seviyenin ne kadar yükseldiğine ve ne kadar hızlı arttığına göre değişir.
-
Nörolojik: Baş ağrısı, depresyon, kas güçsüzlüğü, yorgunluk, uykuya eğilim, konsantrasyon bozukluğu
-
Sindirim sistemi: Bulantı, kusma, iştahsızlık, karın ağrısı, kabızlık, kilo kaybı, mide ülseri, pankreatit
-
İdrar yolları ve böbrekler: Sık idrara çıkma, aşırı susama, böbrek taşı
-
İskelet sistemi: Kemik ağrıları, deformite, artrit, kırıklar
-
Kalp-damar sistemi: Hipertansiyon, bayılma (senkop), ritim bozuklukları
KANDAKİ KALSİYUM NASIL DÜŞÜRÜLÜR?
Tedavi, kalsiyum yüksekliğinin nedenine göre planlanır.
-
Hiperparatiroidi söz konusuysa paratiroid cerrahisi uygulanabilir.
-
Dehidratasyon durumunda sıvı alımı artırılır.
-
Kanser kaynaklı hiperkalsemi tedavisinde kemoterapi, radyoterapi veya cerrahi gibi yöntemler devreye girer.
Çok yüksek kalsiyum düzeylerinde ilaç tedavisiyle geçici olarak kalsiyum seviyesi düşürülür ve altta yatan hastalık tedavi edilir.
KANSERDE KALSİYUM YÜKSEKLİĞİ NEDEN OLUR?
Kanserlerde kalsiyum yüksekliği genellikle tümörlerin salgıladığı parathormon benzeri peptid (PTHrP) ile gelişir.
-
Akciğer kanserlerinin skuamöz hücreli tipi başta olmak üzere böbrek, pankreas ve yemek borusu kanserlerinde bu mekanizma etkindir.
-
Meme kanseri ve multiple miyelom kemik dokusunda lokal yıkıma yol açarak kalsiyumu yükseltir.
-
Lenfomalarda ise D vitamininin aktif hale dönüşümü artar ve bu da hiperkalsemiye sebep olur.
TİROİT HASTALIKLARINDA KALSİYUM YÜKSEKLİĞİ NEDEN OLUR?
Hipertiroidide tiroit hormonunun kemik metabolizmasını hızlandırması sonucu hem kemik yapımı hem de yıkımı artar, bu da kanda kalsiyum seviyesini yükseltir.
İDRARDA KALSİYUM YÜKSEKLİĞİ NEDEN OLUR?
Hiperparatiroidizm sonucu paratiroid hormonunun artışı böbreklerden kalsiyum atılımını artırır. Bu da böbrek taşı oluşumuna zemin hazırlar.
KALSİYUM YÜKSEKLİĞİ NEYE SEBEP OLUR?
Uzun süreli kalsiyum yüksekliği böbrek taşı, pankreatit, mide ülseri, gastrit, kabızlık, bulantı ve kusma gibi şikayetlere yol açabilir. Ayrıca kemik sağlığını bozarak kırık riskini artırabilir.