Moldova polisi, Gagavuz Özerk Bölgesi’ndeki muhalefet delegasyonunun bastırdığı Inima Moldovei adlı siyasi gazeteyi başkent Kişinev’de dağıtılmadan önce toplattı. Gazeteye el konulmasının ardından herhangi bir para cezası uygulanmadı, ancak gazeteler iade de edilmedi. Olay, hem Gagavuzya’da ifade özgürlüğü açısından hem de bölgenin özerk yapısı üzerinde artan merkezi baskılar bağlamında endişeyle karşılandı.
Söz konusu gazete, Gagavuz bölgesinde seçilmiş vali (başkan) Evghenia Guțul’un temsil ettiği siyasi çizgiyle ilişkiliydi. Guțul, Mart 2025’te Moldova makamları tarafından gözaltına alınmış ve “Rusya’dan yasa dışı fon sağlamak” iddiasıyla suçlanmıştı. Şimdi ise, bu yayın organına yönelik müdahale, Komrat yönetiminin sesinin kısılmakta olduğu yönünde yeni bir sinyal olarak değerlendiriliyor.
Baskı mı, güvenlik mi? Gagavuzya’ya yönelik adımlar çoğalıyor
Gagavuz halkı, Moldova sınırları içinde Türk kökenli, Hristiyan-Ortodoks inançlı bir topluluk olarak benzersiz bir konuma sahip. 1994’te anayasal özerklik kazanan Gagavuzya, yıllardır Moldova ile görece barışçıl bir ilişki sürdürse de, son aylarda özellikle Rusya yanlısı eğilimler nedeniyle merkezle arasındaki gerilim artıyor.
Vali Guțul’un gözaltına alınması, bölge meclisinin yetkilerinin sorgulanması ve şimdi de muhalif basının sansüre uğraması, Gagavuzya’da özerkliğin sembolik değil, pratik olarak da aşındığı yönündeki algıyı güçlendiriyor.
Türk dünyası ve Türkiye için ne anlama geliyor?
Gagavuzlar, Türkiye ve Türk dünyası için yalnızca etnik bir akrabalık bağıyla değil, jeopolitik bir kültürel uzantı olarak da önem taşıyor. Türkiye, uzun yıllardır Gagavuzya’ya eğitim, altyapı, medya ve dini alanlarda destek veriyor. Ancak Moldova ile ilişkilerdeki denge nedeniyle resmî diplomatik düzeyde temkinli bir yaklaşım sürdürülüyor.
Benzer şekilde Azerbaycan ve Orta Asya’daki Türk devletleri de Gagavuzya’nın özerkliğinin daraltılması yönündeki adımları, Türk kimliğinin Avrupa’daki geleceği açısından izliyor.
Bir basın baskısı, bir kimlik sınavına dönüşebilir
Inima Moldovei gazetesi, yerel halk için sadece haber değil, aynı zamanda Gagavuz kimliğinin bir iletişim aracıydı. Moldova hükümetinin yayınlara el koyması, Gagavuzya’nın ifade alanını daraltmanın ötesinde, özerk yapısına doğrudan müdahale anlamına gelebilir.
Uzmanlara göre, bu adımlar “barışçıl özerklik modelini” örnek gösteren Gagavuzya’nın içten içe yeniden merkeze bağlanması stratejisinin parçaları olabilir.
Gagavuzya’da yaşanan bu olay, küçük bir özerk bölgeden çıkan büyük bir soruyu gündeme getiriyor: Bir halk kendi kimliğini hangi araçlarla savunabilir? Ve bu araçlar devletin hoşuna gitmediğinde ne kadar koruma altındadır?
Türkiye ve Türk dünyası için Gagavuzya, sadece nostaljik bir bağ değil; Avrupa’daki Türk kökenli halkların hakları konusunda bir turnusol kağıdıdır. Basit bir gazete baskısının, daha geniş çaplı bir kimlik tartışmasına dönüşmesi an meselesidir.
