Polisitemi, kandaki kırmızı kan hücrelerinin normalden fazla olması durumudur. Bu durum, kanın yoğunluğunu artırarak dolaşım sistemini zorlayabilir ve çeşitli sağlık sorunlarına yol açabilir. Polisitemi, iki ana grupta incelenir: birincil (primer) ve ikincil (sekonder) polisitemi. Sağlık bloğumuzda bu sefer; polisiteminin ne olduğunu, belirtilerini, nedenlerini ve tedavi yöntemlerini detaylı bir şekilde ele alacağız.
POLİSİTEMİ NEDİR?
Polisitemi, kanda bulunan eritrosit yani kırmızı kan hücrelerinin normalden fazla sayıda olması durumudur. Bu artış, kanın yoğunluğunu artırır ve dolaşımı zorlaştırabilir. Polisitemi, genellikle iki ana grupta incelenir:
- Birincil (Primer) Polisitemi: Kemik iliğinde aşırı kırmızı kan hücresi üretimi ile ortaya çıkar. En bilinen örneği polisitemia vera'dır.
- İkincil (Sekonder) Polisitemi: Vücudun oksijen taşıma kapasitesini artırma amacıyla gelişen bir durumdur. Genellikle yüksek irtifa, kalp ve akciğer hastalıkları gibi durumlar sonucu ortaya çıkar.
POLİSİTEMİ BELİRTİLERİ NELERDİR?
Polisiteminin belirtileri, kanın yoğunluğunun artmasıyla ilgili olarak değişkenlik gösterebilir. Yaygın belirtiler arasında:
- Baş ağrısı
- Baş dönmesi
- Aşırı terleme
- Cilt kaşıntısı
- Halsizlik ve yorgunluk
- Kulak çınlaması
- Bulanık görme
- Avuç içi, kulak memesi ve burunda kırmızı ve morumsu renk değişimi
- Ayaklarda yanma
- Sık burun ve diş eti kanaması
- Karın tokluğu hissi
Bu belirtiler, polisiteminin şiddetine ve türüne bağlı olarak değişiklik gösterebilir .
POLİSİTEMİ TEDAVİSİ
Polisitemi tedavisi, hastalığın türüne ve şiddetine bağlı olarak değişir. Tedavi yöntemleri arasında:
- Flebotomi (Kan Alımı): Kan hacminin azaltılması için düzenli olarak kan alımı yapılabilir. Bu yöntem, kanın yoğunluğunu düşürerek dolaşımı iyileştirir ve komplikasyon risklerini azaltır .
- Düşük Doz Aspirin: Kan pıhtılaşmasını önlemek amacıyla düşük doz aspirin kullanılabilir.
- İlaç Tedavisi: Hidroksiüre ve interferonlar gibi ilaçlar, kırmızı kan hücresi üretimini kontrol altına almak için kullanılabilir .
- Sekonder Polisitemi Tedavisi: Altta yatan nedenin tedavisi, kırmızı kan hücrelerinin sayısını azaltmaya yardımcı olabilir .
POLİSİTEMİ VERA NEDİR?
Polisitemia vera (PV), kemik iliğinde aşırı kırmızı kan hücresi üretimi ile ortaya çıkan bir hastalıktır. Bu durum, kanın kalınlaşmasına ve dolaşımın zorlaşmasına yol açar. PV, JAK2 gen mutasyonu ile ilişkilidir ve genellikle 50-70 yaş arasında görülür .
POLİSİTEMİ VERA TEDAVİSİ NEDİR?
Polisitemia vera tedavisi, kanın akışkanlığını artırmayı ve pıhtı oluşumunu önlemeyi amaçlar. Tedavi yöntemleri arasında:
- Flebotomi: Kan hacmini azaltmak için düzenli olarak kan alımı yapılır
- Düşük Doz Aspirin: Kan pıhtılaşmasını önlemek amacıyla düşük doz aspirin kullanılır.
- İlaç Tedavisi: Hidroksiüre ve interferonlar gibi ilaçlar, kırmızı kan hücresi üretimini kontrol altına almak için kullanılır .
POLİSİTEMİ HASTALIĞI NEDİR?
Polisitemi hastalığı, kanda bulunan kırmızı kan hücrelerinin normalden fazla sayıda olması durumudur. Bu artış, kanın yoğunluğunu artırarak dolaşımı zorlaştırabilir ve çeşitli sağlık sorunlarına yol açabilir. Polisitemi, genellikle iki ana grupta incelenir: birincil (primer) ve ikincil (sekonder) polisitemi.
POLİSİTEMİ KAN DEĞERLERİ
Polisitemi tanısı koymak için kan testleri yapılır. Genel olarak, erkeklerde hemoglobin değeri 16.5 g/dL'nin üzerinde, kadınlarda ise 16 g/dL'nin üzerinde olması polisitemiyi düşündürür .
SEKONDER POLİSİTEMİ NEDİR?
Sekonder polisitemi, vücudun oksijen taşıma kapasitesini artırma amacıyla gelişen bir durumdur. Genellikle yüksek irtifa, kalp ve akciğer hastalıkları gibi durumlar sonucu ortaya çıkar. Bu durum, eritropoietin hormonunun artışı ile ilişkilidir ve kanın oksijen taşıma kapasitesini artırmaya yarar .
SEKONDER POLİSİTEMİ BELİRTİLERİ
Sekonder polisitemi belirtileri, altta yatan nedene bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Yaygın belirtiler arasında:
- Baş ağrısı
- Baş dönmesi
- Aşırı terleme
- Cilt kaşıntısı
- Halsizlik ve yorgunluk
- Kulak çınlaması
- Bulanık görme
- Ayaklarda yanma
- Sık burun ve diş eti kanaması
- Karın tokluğu hissi
SEKONDER POLİSİTEMİ ZARARLARI
Sekonder polisitemi, altta yatan nedene bağlı olarak çeşitli sağlık sorunlarına yol açabilir. Örneğin, kalp ve akciğer hastalıkları gibi durumlar, kanın oksijen taşıma kapasitesini artırmaya çalışırken, bu hastalıkların belirtilerini de şiddetlendirebilir.
SEKONDER POLİSİTEMİ KANSER MİDİR?
Sekonder polisitemi, genellikle kanserle ilişkilidir. Ancak, bu durumun kanser olup olmadığı, altta yatan nedene bağlıdır. Örneğin, yüksek irtifa veya kalp ve akciğer hastalıkları gibi durumlar sonucu gelişen sekonder polisitemi, kanserle ilişkisizdir .
POLİSİTEMİ ÖLÜMCÜL MÜDÜR?
Polisitemi, tedavi edilmediği takdirde yaşamı tehdit edebilir. Ancak, uygun tıbbi bakım ve tedavi ile bu hastalık kontrol altına alınabilir. Özellikle polisitemia vera hastalarında, tedavi edilmediği takdirde yaşam süresi 1.5-3 yıl arasında olabilir. Ancak yeni tedavi yöntemleri ile bu süre 14 yıla kadar uzamıştır
POLİSİTEMİ KANSER MİDİR?
Polisitemi, genel olarak kan kanseri olarak sınıflandırılmaz. Ancak Polisitemia Vera (PV), kemik iliğinde aşırı kırmızı kan hücresi üretimiyle ortaya çıkan bir klonal kan hastalığıdır. Bu nedenle bazı kaynaklarda hematolojik bir kan hastalığı olarak değerlendirilir. Sekonder polisitemi ise genellikle kanserle ilişkili değildir; yüksek irtifa, kronik akciğer hastalıkları veya kalp problemleri sonucu ortaya çıkar.
Özetle: Her polisitemi kanser değildir, ancak PV gibi birincil türler hematolojik bir bozukluk olarak kabul edilir.
POLİSİTEMİ İYİLEŞİR Mİ?
Polisitemi tam olarak “iyileşmeyebilir”, ancak kontrol altına alınabilir. Tedavi ile hastalığın semptomları azaltılabilir ve komplikasyon riski düşürülebilir.
- Polisitemia vera hastalarında kan hacminin düzenlenmesi ve pıhtı oluşumunun önlenmesi ile yaşam kalitesi artırılır.
- Sekonder polisitemi ise altta yatan nedenin tedavisi ile kontrol altına alınabilir
POLİSİTEMİ DEĞERİ KAÇ OLMALI?
Polisitemi tanısında kan değerleri önemlidir:
- Hemoglobin (Hb): Erkeklerde 16.5 g/dL üzeri, kadınlarda 16 g/dL üzeri yüksektir.
- Hematokrit (Hct): Erkeklerde %49-50’nin, kadınlarda %48’in üzerinde olması polisitemiyi düşündürür.
- Eritrosit (RBC): Normal değerlerin üstünde kırmızı kan hücresi sayımı polisitemiyi işaret edebilir
POLİSİTEMİ OLANLAR NE YEMELİ?
Beslenme, polisitemiyi doğrudan iyileştirmez ancak kan yoğunluğunu dengelemeye yardımcı olabilir:
- Bol sıvı tüketimi: Su, bitki çayları, kanın akışkanlığını korur.
- Demir alımı sınırlı: Polisitemia vera hastalarında fazla demir alımı kırmızı kan üretimini artırabilir.
- Omega-3 yağ asitleri: Somon, ceviz ve keten tohumu gibi besinler kan pıhtılaşmasını önlemeye yardımcı olabilir.
- Sebze ve meyve ağırlıklı beslenme: Antioksidanlar ve lifler ile dolaşım sağlığını destekler.
- Alkol ve tuz kısıtlaması: Kan basıncını kontrol altında tutar
POLİSITEMİA VERA KAÇ YIL YAŞAR?
Polisitemia vera tedavi edilmezse yaşam süresi kısalabilir.
- Tedavi edilmeyen PV: Ortalama 1.5–3 yıl.
- Tedavi uygulanan PV: Modern tedavi yöntemleri ile yaşam süresi 10–14 yıla kadar uzayabilir.
Uygun tedavi ile hastalar uzun ve kaliteli bir yaşam sürdürebilir
POLİSİTEMİ BELİRTİLERİ NELERDİR?
Polisiteminin en yaygın belirtileri şunlardır:
- Baş ağrısı ve baş dönmesi
- Halsizlik ve yorgunluk
- Ciltte kızarıklık ve kaşıntı
- Kulak çınlaması, bulanık görme
- Avuç içi ve burunda kırmızı-morumsu renk değişimi
- Karın tokluğu hissi
- Sık burun ve diş eti kanaması
- Ayaklarda yanma hissi
POLİSİTEMİ İÇİN HANGİ İLAÇ KULLANILIR?
Polisitemi tedavisinde kullanılan başlıca ilaçlar şunlardır:
- Hidroksiüre: Kırmızı kan hücresi üretimini kontrol altına alır.
- Interferon-alfa: Özellikle genç hastalarda tercih edilir.
- Düşük doz aspirin: Kanın pıhtılaşmasını önler.
- Flebotomi (kan alımı): Kan yoğunluğunu azaltmak için düzenli uygulanır (Dr. Mahmut Bakırcıoğlu).
SİGARA POLİSİTEMİ YAPAR MI?
Sigara doğrudan polisitemi oluşturmaz, ancak kanın oksijen taşıma kapasitesini azaltarak sekonder polisitemiye yol açabilir. Uzun süreli sigara kullanımı, vücutta oksijen eksikliğine sebep olur ve kemik iliği fazla kırmızı kan hücresi üretmeye başlar. Bu nedenle sigara, özellikle sekonder polisitemi riskini artırır
