1206 yılında yazdığı “Kitabü’l Hiyel” (Mekanik Hareketler Kitabı) ile bilim tarihine geçen Ebu’l İz El-Cezerî, sadece İslam dünyasının değil, tüm insanlık tarihinin en önemli mühendislerinden biri kabul ediliyor. Günümüzde “robotik biliminin öncüsü” olarak anılan Cezeri, 12. yüzyılda Artuklu Sarayı’nda görev yaptı ve insanlık tarihinde ilk otomasyon sistemlerini geliştirdi.
İlk Robotu Cezeri Tasarladı
Cezeri’nin tasarımları, bugünkü robot teknolojisinin temel taşlarını oluşturdu. Su saatleri, otomatik çalışan müzik aletleri, şifreli kilit sistemleri, dişli çarklarla çalışan otomatik makineler ve kendi kendine hizmet eden makineler onun elinden çıktı. En dikkat çekici buluşlarından biri ise “otomatik hizmetçi”, yani belirli bir düzene göre hareket eden, insan biçimli robotlardı.
Cezeri’nin Eseri: Kitabü’l Hiyel
Cezeri’nin 50’den fazla makineyi resimli olarak tanıttığı eseri “Kitabü’l Hiyel”, sadece bir teknik kitap değil, aynı zamanda bir sanat şaheseri olarak da kabul ediliyor. Bu kitap, günümüzde mühendislik tarihi açısından temel kaynaklardan biri hâline gelmiştir.
Cezeri’nin Mirası Bugün de Yaşıyor
Bugün özellikle Türkiye’de Cezeri’nin adı bilim merkezlerinde, müzelerde ve teknolojik projelerde yaşatılıyor. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın desteklediği bilim merkezlerinde genç mucitlere ilham kaynağı olan Cezeri, mühendisliğin ilham verici isimlerinden biri olmaya devam ediyor.
Kimdir?
• Tam adı: Ebu’l İz bin İsmail bin Rezzaz El-Cezerî
• Yaşadığı dönem: 1136 – 1206
• Görev yaptığı yer: Artuklu Sarayı, Diyarbakır
• Alanı: Mekanik, mühendislik, otomasyon, hidrolik sistemler
• Unvanı: “Sibernetiğin babası” – “Robotikte öncü”
Cezeri sadece geçmişin bir mühendisi değil; geleceğin teknoloji yolculuğuna ışık tutan kadim bir dâhidir.
