Dünya, dijitalleşme, yapay zeka, yeşil ekonomi ve küresel ticaret ağlarının yeniden şekillendiği bir dönüşüm sürecinden geçiyor. Bu süreçte, iktisat bilimi, devletlerin ve toplumların refahını artırmak için vazgeçilmez bir araç olarak öne çıkıyor. Ancak, Adam Smith’in klasik ekonomi anlayışı ve John Maynard Keynes’in maliye politikaları, günümüzün finansal oynaklıkları, gelir adaletsizlikleri ve çevresel sorunları karşısında yetersiz kalıyor.

Türkiye, bu küresel dönüşümde lider bir rol üstlenme potansiyeline sahip. Bu bağlamda, Ekonomist Mehmet Küçükeken’in İMECE, RESMİ ve Gayrimenkul Odaklı makro iktisat modelleri, Türkiye’nin kronik ekonomik sorunlarına düşük maliyetli, sürdürülebilir ve toplumsal iş birliğine dayalı çözümler sunarak, yeni dünya düzeninde bir rol model olma yolunda güçlü bir vizyon ortaya koyuyor. Hazine ve Maliye Bakanlığının 2019-2023 Stratejik Planı ve On İkinci Kalkınma Planı, bu modellerle uyumlu bir şekilde, adalet, şeffaflık, yenilikçilik ve vatandaş odaklılık ilkeleriyle Türkiye ekonomisini güçlendirme hedefini destekliyor.

Küresel ve Yerel Ekonomik Görünüm: TCMB ve Hazine ve Maliye Bakanlığı Perspektifi

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Başkanı Fatih Karahan’ın 2025 yılına dair açıklamaları, sıkı para politikalarının dezenflasyon sürecindeki başarısını ve küresel belirsizliklerin yarattığı riskleri vurguluyor. 2024 yılının haziran ayından itibaren enflasyonun ana eğiliminde belirgin bir gerileme sağlanmış, hizmet ve mal enflasyonunda düşüş gözlenmiştir. Ancak, 2 Nisan 2025’te ABD tarafından açıklanan geniş kapsamlı gümrük vergisi paketi, küresel büyüme beklentilerini aşağı çekerken, enerji ve emtia fiyatlarında dalgalanmalara yol açmıştır. TCMB, bu belirsizliklere rağmen proaktif adımlar atmış, 2025 için %24, 2026 için %12 ve 2027’de %8 enflasyon hedeflerini koruyarak orta vadede %5’lik fiyat istikrarını sağlamayı amaçlamaktadır. Finansal koşullardaki sıkılaşma, TL talebini artırırken, Kur Korumalı Mevduat (KKM) bakiyesi 140 milyar dolardan 17 milyar dolara gerileyerek parasal aktarım mekanizmasını güçlendirmiştir.

Hazine ve Maliye Bakanlığı, 2019-2023 Stratejik Planı ve On İkinci Kalkınma Planı ile mali disiplini esas alan, israfı engelleyen ve enflasyonla mücadelede para politikasını destekleyen bir maliye politikası izlemektedir. Bakanlık, 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu çerçevesinde, bütçe disiplinini sağlama, kamu kaynaklarının etkin kullanımını artırma ve finansal istikrarı güçlendirme hedeflerini başarıyla uygulamıştır. Tek Hazine Kurumlar Hesabı (THKH) ve Yeni Devlet Muhasebesi Sistemi gibi yenilikçi uygulamalar, kamu nakit yönetiminin etkinliğini artırarak uluslararası standartlara uygun mali raporlama sağlamıştır. Bakanlık, kayıt dışı ekonomiyle mücadelede de teknolojik imkanları kullanarak vergi tabanını genişletmiş ve mali suçları azaltma yönünde önemli adımlar atmıştır.

Mehmet Küçükeken’in Makro İktisat Modelleri: Türkiye için Yeni Bir Paradigma

Küçükeken’in İMECE, RESMİ ve Gayrimenkul Odaklı modelleri, klasik ekonomi ve Keynesyen politikaların eksikliklerini gidererek, devlet-ulus-sermaye birlikteliğine dayalı, kapsayıcı ve sürdürülebilir bir büyüme modeli sunuyor. Bu modeller, Hazine ve Maliye Bakanlığının adalet, eşitlik, şeffaflık, yenilikçilik ve vatandaş odaklılık ilkeleriyle uyumlu bir şekilde, Türkiye’nin ekonomik sorunlarına yenilikçi çözümler getiriyor.

1. İMECE Modeli: Toplumsal İşbirliğiyle Sürdürülebilir Büyüme

İMECE modeli tam adıyla, “Üretim Modeli İç Dinamiklerinde Çarpan Etkisi Oluşturma İlkeleri ile Artan İç Talebin Getirdiği Refahın Makro Ekonomi Üzerindeki Pozitif Yönlü Sürdürülebilir Büyüme Etkisi”dir. Bu model, ekonomiyi faiz-enflasyon-kur sarmalından kurtularak, maliyet içermeyen bir üretim sistemi öneriyor. Devlet-toplum iş birliğiyle iç dinamiklerin çarpan etkisini artırarak talep artışı sağlıyor ve bu, refah artışına dönüşerek sürdürülebilir büyümeyi destekliyor. Klasik ekonominin “görünmez el” anlayışından farklı olarak, İMECE, piyasa mekanizmasına güvenmek yerine toplumsal iş birliğini merkeze alıyor. Keynesyen politikaların talep artırıcı müdahalelerine benzerlik gösterse de, dış borç veya yüksek kamu harcamalarına dayanmaması, modelin özgünlüğünü ortaya koyuyor.

Hazine ve Maliye Bakanlığının 2019-2023 Stratejik Planı’nda yer alan “Ekonomide Dengelenmenin ve Bütçe Disiplininin Sağlanması” amacı, İMECE modeliyle paralellik gösteriyor. Bakanlık, bütçe uygulamalarını yakından takip ederek, yatırım programlarını koordineli bir şekilde yürütmüş ve kamu harcamalarının etkinliğini artırmıştır. İMECE’nin düşük maliyetli üretim anlayışı, Bakanlığın mali disiplin ve verimlilik odaklı yaklaşımıyla uyumlu bir şekilde, Türkiye’yi küresel dalgalanmalara karşı daha dirençli hale getirebilir.

2. RESMİ Modeli: Finansal Derinleşme ve Yastık Altı Kaynaklar

RESMİ modeli, katılım bankacılığına düşük maliyetli fon sağlayarak ciro ve kar oranlarında %100 artış hedefliyor. Yastık altındaki altın ve gümüş gibi değerli madenlerin ekonomiye kazandırılmasını teşvik ederek finansal derinleşmeyi amaçlıyor. Klasik ekonominin serbest piyasa odaklı bankacılık anlayışına meydan okuyan bu model, Keynesyen politikaların devlet müdahalesi ilkesini halkın birikimlerini mobilize ederek güçlendiriyor. TCMB’nin KKM bakiyesini 17 milyar dolara düşürerek TL talebini artırma çabaları, RESMİ modeliyle uyumlu bir zemin oluşturuyor.

Hazine ve Maliye Bakanlığının “Finansal İstikrarı Gözeterek Finansal Sistemi Geliştirme” amacı, RESMİ modelinin finansal derinleşme hedefiyle örtüşüyor. Bakanlık, girişim sermayesi fonları ve üst fonlara kaynak aktararak finansal araç ve piyasaları geliştirmiş, sistemik risklerin izlenmesi ve yönetilmesine yönelik kurumsal çerçeveyi güçlendirmiştir. Ancak, özel bankaların mevzuat eksiklikleri nedeniyle RESMİ modelinin uygulanmasında karşılaşılan zorluklar, Bakanlığın katılım bankacılığına yönelik mevzuat geliştirme çalışmalarını hızlandırmasıyla aşılabilir. Bu sayede, Türkiye’nin finansal bağımsızlığı güçlenerek küresel sermaye bağımlılığı azalabilir.

3. Gayrimenkul Odaklı Model: Konut Sorununun Çözümü ve Ekonomik Canlanma

Gayrimenkul Odaklı Model, konut ihtiyacını kısa vadede çözmeyi ve inşaat sektörünü canlandırmayı hedefliyor. Finans ve kaynak sorunu olmadan işleyen bu sistem, yerli firmaları destekleyerek inşaat maliyetlerini %60-65 oranında düşürüyor. İnşaat sektörünün istihdam yaratma kapasitesi ve alt sektörleri canlandırma etkisi, modelin makroekonomik katkısını artırıyor. TCMB’nin iç talepteki dengelenme çabaları, bu modelle desteklenebilir. Klasik ekonominin arz-talep dengesine bıraktığı konut piyasasına karşılık, Gayrimenkul Odaklı Model, planlı bir yaklaşımla sektörü düzenliyor ve maliyet avantajıyla refahı artırıyor.

Hazine ve Maliye Bakanlığının On İkinci Kalkınma Planı’nda yer alan “Kamu Maliyesinde Sürdürülebilirlik ve Verimlilik” hedefi, bu modelle uyumlu bir şekilde, dar ve orta gelirli vatandaşların konuta erişimini artırmayı amaçlıyor. Bakanlık, uygun koşullarda sağlanan konut kredilerini ilk kez konut edinimine yönlendirerek sosyal adaleti güçlendirmeyi hedefliyor. Gayrimenkul Odaklı Model’in maliyet avantajı, Bakanlığın vergi tabanını genişletme ve harcamaları rasyonelleştirme politikalarıyla birleştiğinde, konut sorununa kalıcı bir çözüm sunabilir.

Klasik Ekonomi ve Keynesyen Politikalarla Karşılaştırma

Klasik Ekonomi: Sınırlı Çözümler

Adam Smith’in “görünmez el” metaforuna dayalı klasik ekonomi, piyasaların kendi kendini düzenleyeceğini savunuyor. Ancak, finansal krizler, gelir adaletsizlikleri ve çevresel sorunlar karşısında yetersiz kalıyor. Küçükeken’in modelleri, bu eksiklikleri gideriyor:

İMECE, piyasa başarısızlıklarını devlet-toplum iş birliğiyle aşarak kaynakların adil ve etkin kullanımını sağlıyor.

RESMİ, finansal piyasaları halkın birikimleriyle besleyerek serbest piyasanın dışlayıcı doğasını kapsayıcı bir sisteme dönüştürüyor.

Gayrimenkul Odaklı Model, planlı bir yaklaşımla konut piyasasını düzenleyerek toplumsal refahı artırıyor.

Keynesyen Politikalar: Maliyetli Müdahaleler

Keynesyen ekonomi, talep artırıcı devlet müdahalelerini öneriyor, ancak yüksek kamu harcamaları ve borçlanma sürdürülemez hale geldi. Küçükeken’in modelleri, bu sınırlamaları aşıyor:

İMECE, maliyet yaratmadan talebi artırarak faiz-kur-enflasyon sarmalından ekonomiyi kurtarıyor.

RESMİ, devletin finansal sistemdeki rolünü halkın birikimleriyle güçlendirerek karşılığı olan kaydi para oluşumunu sağlıyor.

Gayrimenkul Odaklı Model, altyapı yatırımlarını yerel kaynaklarla finanse ederek borçlanma sorununu çözüyor.

Türkiye Ekonomisi için Avantajlar ve Küresel Rol Model Potansiyeli

Küçükeken’in modelleri, Hazine ve Maliye Bakanlığının adalet, şeffaflık, yenilikçilik ve vatandaş odaklılık ilkeleriyle uyumlu bir şekilde, Türkiye’ye şu avantajları sunuyor:

Faiz-Enflasyon-Kur Sarmalından Kurtuluş: İMECE, maliyet içermeyen üretim modeliyle TCMB’nin sıkı para politikalarını tamamlayarak sürdürülebilir büyümeyi destekliyor.

Finansal Derinleşme: RESMİ, yastık altındaki kaynakları ekonomiye kazandırarak Bakanlığın finansal istikrar hedeflerini güçlendiriyor.

Konut Sorununun Çözümü ve İstihdam: Gayrimenkul Odaklı Model, inşaat maliyetlerini düşürerek konut sorununu çözerken istihdam yaratıyor.

Toplumsal Refah: Modeller, gelir adaletsizliğini azaltarak düşük ve orta gelir gruplarının yaşam standartlarını yükseltiyor.

Yeşil ve Dijital Dönüşüm: Bakanlığın sürdürülebilir finans ve dijital dönüşüm hedefleriyle uyumlu olarak, modeller çevresel ve sosyal sorumluluk ilkelerini destekliyor.

Hazine ve Maliye Bakanlığının On İkinci Kalkınma Planı’nda vurguladığı yeşil finansman, dijital dönüşüm ve vergi tabanını genişletme hedefleri, Küçükeken’in modelleriyle birleştiğinde, Türkiye’yi küresel ekonomik dalgalanmalara karşı dirençli bir ekonomi haline getirebilir. İstanbul Finans Merkezi’nin uluslararası entegrasyonu ve katılım finansının geliştirilmesi, RESMİ modeliyle desteklenerek Türkiye’yi bölgesel bir finans merkezi yapabilir.

Uygulamadaki Zorluklar ve Çözüm Önerileri

Küçükeken’in modelleri, yenilikçi olmalarına rağmen bazı engellerle karşılaşıyor:

Eski Paradigmaların Hakimiyeti: Akademik çevreler ve karar vericiler, geleneksel modellere bağlı kalıyor.

Çözüm: İMECE, RESMİ ve Gayrimenkul Odaklı modeller, iktisat eğitimine entegre edilmeli ve uluslararası platformlarda tanıtılmalı.

Kısa Vadeli Politik Öncelikler: Siyaset, uzun vadeli reformlara odaklanmakta zorlanıyor.

Çözüm: Pilot uygulamalarla kısa vadeli başarılar gösterilmeli.

Mevzuat ve Kurumsal Atalet: RESMİ gibi modeller, mevcut düzenlemelerin esnek olmaması nedeniyle uygulanamıyor.

Çözüm: Bakanlığın katılım bankacılığına yönelik mevzuat geliştirme çalışmaları hızlandırılmalı.

İktisat Dünyasında Bir Devrim

Hazine ve Maliye Bakanlığının 2019-2023 Stratejik Planı ve On İkinci Kalkınma Planı, mali disiplin, şeffaflık, yenilikçilik ve vatandaş odaklılık ilkeleriyle Türkiye’nin ekonomik istikrarını güçlendirmiştir. Mehmet Küçükeken’in İMECE, RESMİ ve Gayrimenkul Odaklı modelleri, bu vizyonu tamamlayarak Türkiye’nin kronik ekonomik sorunlarına kapsayıcı ve sürdürülebilir çözümler sunuyor. Devlet-ulus-sermaye birlikteliğine dayalı bu modeller, klasik ve Keynesyen yaklaşımları aşarak, Türkiye’yi yenidünya düzeninde bir rol model haline getirebilir. Değişim zamanı gelmiştir ve bu değişim, Küçükeken’in fikirleriyle, Hazine ve Maliye Bakanlığının stratejik vizyonuyla hayata geçirilebilir. Türkiye, bu vizyonu cesaretle uygulayarak küresel iktisat sahnesinde lider bir pozisyon elde edebilir.