Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB), bireylerin sosyal iletişim, etkileşim ve davranış biçimlerinde farklılıklarla kendini gösteren, yaşam boyu süren nörogelişimsel bir durumdur. Son yıllarda yapılan araştırmalar, hem Türkiye’de hem de dünyada otizmin görülme sıklığının hızla arttığını ortaya koymaktadır. Ülkemizde 2 milyondan fazla otizmli birey ve bu bireylerle doğrudan ilişkili olan 8 milyondan fazla aile ferdi yaşamaktadır.
0-18 yaş aralığında yaklaşık 700 bin otizmli çocuk ve genç bulunmaktadır. Ancak bu çocuklardan yalnızca 42 bine yakını eğitim alabilmektedir. Eğitim hakkına erişimdeki sınırlılıklar, otizmli bireylerin toplumsal hayata katılımını zorlaştırmaktadır. İş gücü tarafında da tablo oldukça çarpıcıdır: İŞKUR verilerine göre yalnızca 100 otizmli birey iş hayatında yer almaktadır.
OTİZM NEDİR VE BELİRTİLERİ NELERDİR?
Otizm, bir hastalık değil; beynin işleyiş biçimindeki farklılıklardan kaynaklanan bir durumdur. Bu nedenle tedavi edilmesi gereken bir hastalık olarak değil, farklı destek yöntemleriyle yönetilmesi gereken bir gelişimsel farklılık olarak tanımlanır.
Otizmin başlıca belirtileri şunlardır:
-
Sosyal iletişimde zorluk: Göz teması kurmama, ismine tepki vermeme, karşılıklı konuşmada zorlanma.
-
Konuşma ve dil gelişiminde farklılıklar: Bazı çocuklar hiç konuşmayabilir, bazıları ise sınırlı kelime kullanabilir.
-
Tekrarlayıcı davranışlar: El çırpma, sallanma, sürekli aynı oyuncağı döndürme.
-
Rutinlere bağlılık: Günlük düzenin değişmesi bireyde kaygı yaratabilir.
-
Duyusal hassasiyet: Ses, ışık, koku veya dokunmaya karşı aşırı tepki.
-
Sınırlı ilgi alanları: Belirli konulara yoğun şekilde odaklanma.
Her otizmli birey aynı belirtileri göstermez; bazıları hafif düzeyde, bazıları ise yoğun destek gerektirecek şekilde etkilenebilir.
OTİSTİK KAÇ YAŞINA KADAR YAŞAR?
Otizm, yaşam süresini doğrudan kısaltan bir durum değildir. Otizmli bireyler, uygun sağlık hizmetleri ve sosyal destek sağlandığında toplumdaki diğer bireylerle benzer bir yaşam süresine sahip olabilirler. Eğitim, sosyal destek ve düzenli sağlık hizmetleri yaşam kalitesini artıran en önemli faktörlerdir.
OTİZMİN EN BELİRGİN ÖZELLİĞİ NEDİR?
Otizmin en belirgin özelliği, sosyal iletişim ve etkileşimde görülen farklılıklardır. Karşısındaki kişinin duygularını anlamakta zorlanma, yüz ifadelerini yorumlayamama, empati kurmada güçlük ve sınırlı ilgi alanları en çok dikkat çeken özelliklerdir. Bunun yanı sıra tekrarlayıcı davranışlar da otizmin tipik göstergelerindendir.
OTİSTİK VE OTİZM FARKI NEDİR?
Otizm, nörogelişimsel farklılığı tanımlayan genel tıbbi terimdir. Otistik ise otizmi olan bireyi tanımlamak için kullanılan sıfattır. Günümüzde birçok uzman ve aile, bireyin kimliğini ön plana çıkaran “otizmli birey” ifadesini kullanmayı tercih etmektedir.
TÜRKİYE'DE NE KADAR OTİZMİLİ VAR?
Türkiye’de 2 milyonun üzerinde otizmli birey yaşamaktadır. Bu durumdan doğrudan etkilenen aile fertleriyle birlikte sayı 8 milyonu aşmaktadır. 0-18 yaş grubunda ise yaklaşık 700 bin otizmli çocuk ve genç bulunmaktadır. Ancak yalnızca 42 bin civarında otizmli çocuk eğitim alabilmektedir. İş gücüne katılımda da büyük bir eşitsizlik göze çarpmaktadır; İŞKUR verilerine göre yalnızca 100 otizmli birey iş hayatında yer almaktadır.
OTİZM ORANI NEDEN ARTIYOR?
Otizm oranlarının artmasında birkaç faktör öne çıkmaktadır. Tanı kriterlerinin genişlemesi, sağlık hizmetlerine erişimin artması, toplumdaki farkındalık düzeyinin yükselmesi ve ailelerin belirtileri daha erken fark etmesi otizmin daha sık teşhis edilmesini sağlamaktadır. Ayrıca genetik ve çevresel faktörler de otizm oranlarının artışında rol oynamaktadır.
OTİZM EN ÇOK HANGİ ÜLKEDE GÖRÜLÜR?
Otizm dünya genelinde görülmekle birlikte, gelişmiş ülkelerde tanı oranları daha yüksektir. ABD, İngiltere, Kanada ve Avustralya, otizm tanısının en çok konulduğu ülkeler arasındadır. Bu ülkelerde farkındalık çalışmaları ve sağlık hizmetleri daha yaygın olduğu için istatistikler daha yüksek görünmektedir.
OTİZMİN YAYGIN ORANI KAÇTIR?
Dünya Sağlık Örgütü’ne göre her 100 çocuktan yaklaşık 1’i otizm tanısı almaktadır. ABD’de bu oran her 36 çocukta 1 olarak rapor edilmiştir. Türkiye’de kesin bir oran bulunmasa da dünya ortalamasına yakın olduğu düşünülmektedir.
OTİZMİN TEDAVİ YÖNTEMLERİ NELERDİR?
Otizmin bilinen kesin bir tedavisi yoktur. Ancak erken tanı ve doğru eğitim yöntemleriyle otizmli bireylerin sosyal becerileri ve yaşam kalitesi önemli ölçüde artırılabilmektedir.
-
Erken tanı ve özel eğitim: Çocuğun gelişimi açısından kritik öneme sahiptir.
-
Dil ve konuşma terapileri: İletişim becerilerini güçlendirir.
-
Davranış terapileri: Problemli davranışları azaltır ve sosyal uyumu artırır.
-
Fiziksel aktiviteler: Motor becerilerin gelişimini destekler.
-
Aile desteği: Sürecin sağlıklı ilerlemesi için gereklidir.
TÜRKİYE’DEKİ OTİZM VAKIFLARI VE DERNEKLERİ
-
Tohum Otizm Vakfı (İstanbul)
-
TODEV – Türkiye Otistiklere Destek ve Eğitim Vakfı (İstanbul)
-
Otizm Vakfı (Ankara)
-
Anadolu Otizm Vakfı (İzmir)
-
Otizm Dernekleri Federasyonu (ODFED)
-
ODER Otizm Derneği (İzmir)
-
Gaziantep Otizm Vakfı (Gaziantep)
-
Otizmle Yaşayan Aileler Derneği (Samsun-Bafra)
-
OBİDEV – Otizmli Bireyleri Destekleme Vakfı (Balıkesir)
-
ÖÇED – Özel Çocuklar Eğitim ve Dayanışma Derneği (İstanbul)
-
OZDER (İzmir)
-
Renk Otizm Derneği (Bursa)
-
OGAD – Otizm Güçlü Aile Derneği (İstanbul)
-
ODED-DER (İstanbul)
-
İlgi Otizm Derneği (Ankara)
-
KOB-DER (Zonguldak)
-
ANOBDER – Ankara Otistik Bireyler Derneği (Ankara)
-
ANTOBDER – Antalya Otistik Bireyler Spor Kulübü Derneği (Antalya)
-
Edirne Otizm Derneği (Edirne)
-
Otistikler Derneği (İstanbul)
ABD BAŞKANI DONALD TRUMP’IN OTİZM İLE İLGİLİ AÇIKLAMALARI
ABD Başkanı Donald Trump, hamile kadınların parasetamol bazlı ağrı kesici Tylenol kullanmasının otizm riskini artırabileceğini iddia etti. Bilim insanları ise bu açıklamaları “tehlikeli” ve “kanıtsız” buldu. Trump, Oval Ofis’te yaptığı konuşmada hamilelikte Tylenol kullanımını hedef aldı ve hamile kadınların sadece çok yüksek ateş durumunda bu ilacı kullanmaları gerektiğini söyledi.
Açıklamalar, Amerikan sağlık kurumlarını da harekete geçirdi. FDA (Gıda ve İlaç Dairesi) yaptığı değerlendirmede Tylenol’ün hamilelikte hâlâ en güvenilir seçenek olduğunu vurguladı. FDA, parasetamol ile otizm arasında ilişki araştıran çalışmalar olsa da kesin bir nedensellik bulunmadığını açıkladı.
Trump’ın özellikle “hamile kadınların dişlerini sıkması” yönündeki sözleri büyük tepki çekti. İngiltere Sağlık Bakanı Wes Streeting, “Ben doktorlara Trump’tan daha çok güveniyorum” ifadelerini kullandı. Amerikan Kadın Doğum Koleji Başkanı Dr. Steven Fleischman da iddiaların bilimsel olarak desteklenmediğini belirtti.
Harvard Üniversitesi’nin 2025’te yayımladığı 46 çalışmayı kapsayan derlemede 27 araştırmada Tylenol ile otizm arasında ilişki bulundu ancak kesin kanıt ortaya konulmadı. İsveç’te 2,4 milyon çocuk üzerinden yapılan 2024 tarihli bir çalışmada ise herhangi bir ilişki saptanmadı. Uzmanlara göre otizmin tek bir nedeni bulunmuyor; genetik ve çevresel faktörler bir arada rol oynuyor.
Trump’ın açıklamaları bununla sınırlı kalmadı. Çocukluk döneminde uygulanan kombine aşıları da hedef aldı. MMR aşısının (kızamık, kabakulak, kızamıkçık) tek tek uygulanması gerektiğini öne sürdü. Bu iddialar daha önce sahte olduğu kanıtlanmış Andrew Wakefield’ın araştırmasına dayandırıldı. Wakefield etik dışı çalışmaları nedeniyle hekimlikten men edilmişti.
Ulusal Otistik Derneği, Trump’ın sözlerini “sorumsuz ve anti-bilim” olarak nitelendirdi. Açıklamalar, aşı güvenliği konusunda kaygıların artmasına yol açtı.
TRUMP: “OTİZME ÇARE BULDUK”
Trump, 21 Eylül 2025’te Arizona’daki Charlie Kirk anma töreninde yaptığı konuşmada “otizme bir çare bulduklarını” öne sürdü. “Yarın ülkemizin tarihindeki en büyük tıbbi açıklamalardan birini yapacağız. Sanırım otizme bir cevap bulduk” ifadelerini kullandı.
Trump’ın açıklamalarının, doğum öncesi kullanılan ilaçlarla ilgili araştırmalar ve yeni tedavi yöntemleriyle ilgili olabileceği Amerikan basınında öne sürüldü. Ayrıca Sağlık Bakanı Robert F. Kennedy Jr.’ın bu alanda çalışmalara destek verdiğini belirtti.
Trump, Oval Ofis’te yaptığı konuşmada da “Otizm hakkında, nasıl ortaya çıktığı ve bir daha olmasına nasıl izin vermeyeceğimiz konusunda büyük bir açıklama yapacağız” dedi.
