Türkiye’nin coğrafi çeşitliliğini anlamak için arazi şekillerine göz atmak büyük önem taşır. Bu bağlamda platolar, hem doğal güzellikleri hem de ekonomik ve tarımsal işlevleriyle dikkat çeken arazi şekillerinden biridir. Peki, plato nedir, nasıl oluşur ve hangi özelliklere sahiptir? Türkiye’deki platolar nerelerde görülür, isimleri ve örnekleri nelerdir?
PLATO NEDİR?
Coğrafyada "plato", çevresine göre yüksek olan, akarsular tarafından derin vadilerle parçalanmış geniş düzlükleri tanımlar. Bu arazi şekilleri, genellikle dağların zirvelerinde veya volkanik alanlarda bulunur. Platolar, hem doğal hem de ekonomik açıdan büyük öneme sahiptir. Özellikle tarım ve hayvancılık faaliyetleri için elverişli alanlar sunar.
PLATO NASIL OLUŞUR?
Platoların oluşumu, farklı coğrafi ve jeolojik süreçlerin bir sonucudur:
- Volkanik Faaliyetler: Lavların yüzeye çıkıp soğumasıyla düz ve geniş alanlar oluşur.
- Tektonik Hareketler: Yer kabuğundaki hareketler sonucu geniş düzlükler yükselir.
- Aşındırma: Akarsular, rüzgarlar ve buzulların etkisiyle mevcut araziler aşındırılarak düz alanlar meydana gelir.
Bu süreçler, platoların farklı coğrafi bölgelerde ve farklı özelliklerde oluşmasına yol açar.
PLATO ÇEŞİTLERİ
Platolar, oluşum süreçlerine göre farklı kategorilere ayrılır:
VOLKANİK PLATOLAR
Lav tabakalarının akarsular tarafından aşındırılmasıyla oluşan platolardır. Örneğin, Erzurum-Kars ve Ardahan platoları bu tür platolara örnektir.
KARSTİK PLATOLAR
Kalker ve jips gibi suda çözünebilen kayaçların bulunduğu alanlarda akarsuların etkisiyle oluşan platolardır. Teke ve Taşeli platoları bu tür platolara örnek gösterilebilir.
TABAKA DÜZLÜĞÜ PLATOLARI
Kalın ve sert yapıdaki yatay tabakaların akarsular tarafından parçalanıp yarılmasıyla oluşan platolardır. İç Anadolu Bölgesi'nde yer alan Haymana, Cihanbeyli, Obruk, Bozok ve Uzunyayla platoları bu tür platolara örnek gösterilebilir.
AŞINIM PLATOLARI
Sel, rüzgar ve akarsu gibi dış kuvvetlerin yer şekillerini aşındırması sonucu oluşan platolardır. Örneğin, Çatalca-Kocaeli platosu aşınım platolarına örnek verilebilir.
PLATO ÖZELLİKLERİ
Platoların genel özellikleri şunlardır:
- Ortalama Yükseklik: Genellikle 500 ile 1000 metre arasında değişir.
- Tarım ve Hayvancılık: Geniş otlaklar ve serin iklim koşulları nedeniyle yaz aylarında hayvancılık ve tarım faaliyetleri için uygundur.
- Yerleşim ve Ulaşım: Düz ve geniş alanlar, yerleşim ve ulaşım için elverişli koşullar sunar.
TÜRKİYE PLATO HARİTASI
Türkiye, farklı oluşum süreçlerine sahip birçok platoya ev sahipliği yapmaktadır. Bu platolar, ülkenin coğrafi çeşitliliğini ve zenginliğini yansıtır. Aşağıda, Türkiye'deki bazı önemli platoların haritası bulunmaktadır
PLATO NEREDE GÖRÜLÜR?
Platolar, Türkiye'nin farklı bölgelerinde farklı özelliklerle görülür:
- İç Anadolu Bölgesi: Haymana, Cihanbeyli, Obruk, Bozok ve Uzunyayla platoları bu bölgede yer alır.
- Ege Bölgesi: Yazılıkaya platosu bu bölgede bulunur.
- Güneydoğu Anadolu Bölgesi: Gaziantep ve Şanlıurfa platoları bu bölgede yer alır.
- Akdeniz Bölgesi: Teke ve Taşeli platoları bu bölgede bulunur.
TÜRKİYE'NİN PLATOLARI NELERDİR?
Türkiye'deki bazı önemli platolar şunlardır:
- İç Anadolu Bölgesi: Haymana, Cihanbeyli, Obruk, Bozok ve Uzunyayla platoları.
- Ege Bölgesi: Yazılıkaya platosu.
- Güneydoğu Anadolu Bölgesi: Gaziantep ve Şanlıurfa platoları.
- Akdeniz Bölgesi: Teke ve Taşeli platoları.
TÜRKİYE'DEKİ PLATOLARIN İSİMLERİ
Türkiye'deki bazı platoların isimleri ve bulundukları bölgeler:
- Haymana Platosu: İç Anadolu Bölgesi.
- Cihanbeyli Platosu: İç Anadolu Bölgesi.
- Obruk Platosu: İç Anadolu Bölgesi.
- Bozok Platosu: İç Anadolu Bölgesi.
- Uzunyayla Platosu: İç Anadolu ile Doğu Anadolu arasında.
- Yazılıkaya Platosu: Ege Bölgesi.
- Gaziantep Platosu: Güneydoğu Anadolu Bölgesi.
- Şanlıurfa Platosu: Güneydoğu Anadolu Bölgesi.
- Teke Platosu: Akdeniz Bölgesi.
- Taşeli Platosu: Akdeniz Bölgesi.
Türkiye'nin platoları, coğrafi çeşitliliği ve ekonomik önemiyle dikkat çeker. Bu platolar, tarım ve hayvancılık faaliyetleri için elverişli alanlar sunar ve ülkenin doğal zenginliklerini yansıtır.
BONUS BİLGİLER...
Türkiye'nin en büyük platosu neresi?
Türkiye’nin en büyük platosu, Doğu Anadolu Bölgesi’nde yer alan Erzurum-Kars Platosudur. Yaklaşık 40.000 km²’ye yakın alanıyla hem yüzölçümü hem de rakım açısından Türkiye’nin en geniş platolarından biridir. Yüksekliği ortalama 1.500–2.000 metre arasında değişir ve özellikle hayvancılık ile yaylacılık faaliyetleri açısından önem taşır.
Türkiye'de hangi bölgeler platoluk bölgelerdir?
Türkiye’de platolar genellikle iç bölgelerde yoğunlaşır. Özellikle:
- İç Anadolu Bölgesi: Haymana, Cihanbeyli, Obruk, Bozok ve Uzunyayla platoları
- Doğu Anadolu Bölgesi: Erzurum-Kars, Erzincan ve Ardahan platoları
- Güneydoğu Anadolu Bölgesi: Gaziantep, Şanlıurfa ve Mardin çevresi
- Akdeniz Bölgesi: Teke ve Taşeli platoları
- Ege Bölgesi: Yazılıkaya platosu
Bu bölgeler, yer şekillerinin yüksek ve geniş düzlükler oluşturduğu alanlardır.
Platolar hangi şehirlerde bulunur?
Platolar Türkiye’nin birçok şehrinde görülür. Öne çıkan şehirler ve platolar şunlardır:
- Erzurum, Kars, Ardahan, Erzincan → Doğu Anadolu platoları
- Ankara, Konya, Kayseri, Yozgat → İç Anadolu platoları
- Gaziantep, Şanlıurfa, Mardin → Güneydoğu Anadolu platoları
- Antalya, Burdur → Akdeniz Bölgesi platoları (Teke, Taşeli)
- Aydın, İzmir → Ege Bölgesi platoları (Yazılıkaya)
Her bir plato, bulunduğu şehir ve bölgenin iklim ve toprak yapısını etkileyerek tarım, hayvancılık ve yerleşim açısından farklı avantajlar sunar.
