KÖŞE YAZISI | Hazırlayan: Harun ŞAHİN

Günümüz dünyasında enerji, sadece bir kalkınma meselesi değil; aynı zamanda diplomasi, güvenlik ve küresel denge unsurlarının başlıca belirleyicisidir. Bu denklemde boğazlar, yalnızca jeolojik oluşumlar değil; enerji hatlarının, ticaret yollarının ve küresel stratejilerin merkezinde yer alan geçitlerdir.

İşte bu geçitlerden biri de Cebelitarık Boğazı. Atlas Okyanusu ile Akdeniz’i birbirine bağlayan bu dar su yolu, yalnızca denizcilik açısından değil, enerji lojistiği açısından da kritik bir kavşak noktasıdır. Türkiye’nin bu bağlamda geliştirdiği çok yönlü enerji vizyonu, Cebelitarık’tan geçen denkleme yeni bir stratejik boyut kazandırabilir.

Cebelitarık Boğazı: Küresel Enerjinin Nabzı

Cebelitarık Boğazı, İspanya ile Kuzey Afrika arasında yer alır. Yaklaşık 14 kilometre genişliğinde, dar ama yoğun bir geçittir. Günde yüzlerce tanker, LNG (sıvılaştırılmış doğalgaz) gemisi ve petrol taşıyıcısı bu boğazdan geçerek Akdeniz’e ulaşır. Körfez ülkeleri, Kuzey Afrika ve ABD'den gelen enerji ürünleri, Avrupa’ya erişim için çoğunlukla Cebelitarık’tan geçmek zorundadır.

Bu yönüyle boğaz, sadece İspanya veya Fas için değil; Avrupa'nın enerji güvenliği, Afrika'nın kalkınma süreci ve Asya'nın tedarik zinciri açısından da kritik bir enerji geçididir.

Peki, Türkiye Bu Enerji Boğazının Neresinde?

İlk bakışta Türkiye, Cebelitarık Boğazı’na coğrafi olarak uzak görünebilir. Ancak enerji diplomasi haritalarında coğrafi mesafe, stratejik yakınlık anlamına gelmeyebilir. Türkiye, Cebelitarık’ın doğusunda, Akdeniz’in en stratejik ülkelerinden biri olarak, bu hatta hem transit ülke hem de enerji merkezi olma yolunda ilerliyor.

Türkiye’nin Doğu Akdeniz, Orta Doğu, Hazar ve Rusya gibi büyük enerji havzalarına yakınlığı, onu doğal olarak bu enerji trafiğinin doğrudan ortağı haline getiriyor. Cebelitarık’tan giren enerjinin bir kısmı Türkiye üzerinden Avrupa’ya taşınabilirken; aynı zamanda Türkiye, enerji çeşitliliği ve güvenliği açısından bu hatta bir denge unsuru olmaya aday.

Türkiye’nin Enerji Merkezine Dönüşme Hedefi

Ankara’nın son yıllarda sıkça dile getirdiği “Enerji Ticareti Merkezi Türkiye” vizyonu, sadece doğalgaz hatlarıyla sınırlı değil; deniz yollarını da kapsayan daha geniş bir stratejiyi içeriyor. Ceyhan Limanı, Filyos Limanı, İzmir Aliağa bölgesi gibi altyapılar, Cebelitarık’tan Akdeniz’e giren enerji trafiğiyle senkronize hale getirilebilir.

Bu bağlamda; Cebelitarık üzerinden gelen LNG gemileri, Akdeniz'de Türk LNG terminallerine uğrayabilir. Türkiye’nin enerji depolama ve dağıtım altyapısı, Avrupa için bir esneklik ve çeşitlilik unsuru olabilir. Doğu-Batı enerji koridorunun deniz bileşeni, Cebelitarık ve İstanbul Boğazı arasında yeni denge yaratabilir.

Enerji Diplomasisinde Yeni Açılım: Batı Akdeniz İş Birlikleri

Türkiye’nin enerji vizyonu artık sadece doğuya bakmıyor. Batı Akdeniz’de, özellikle İspanya, Fas, Cezayir ve İtalya gibi ülkelerle geliştirilecek enerji iş birlikleri, Cebelitarık merkezli hatlarda Türkiye’nin teknoloji, lojistik ve politika ortağı olmasını sağlayabilir. Türkiye’nin Batı Akdeniz için önerilebilecek stratejik adımları:

Enerji ticareti platformları oluşturulmalı. (örneğin: Türkiye-Fas-İspanya üçlü enerji forumu)

LNG tedarik zincirinde ortak terminaller ve ticari merkezler kurulabilir.

Yeşil enerji diplomasisi çerçevesinde, Cebelitarık hattındaki ülkelerle hidrojen, güneş ve rüzgâr yatırımları için ortak Ar-Ge fonları olmalıdır.

Liman entegrasyonu sağlanarak Ceyhan, Aliağa ve Filyos gibi limanlar ile Batı Akdeniz limanları dijitalleştirilebilir, ortak veri havuzları oluşturulabilir.

Cebelitarık ve İstanbul: İki Boğaz, Tek Stratejik Akıl

Cebelitarık ve İstanbul Boğazı, Akdeniz’in doğu ve batı kapıları. Türkiye, İstanbul Boğazı’nın doğal sahibi olarak bu coğrafi üstünlüğünü Cebelitarık’la stratejik olarak eşleştirebilir. Bu iki boğazı birleştiren bir “Enerji Boğazları Vizyonu”, Türkiye’ye şu fırsatları sunmaktadır:

Küresel enerji güvenliğinde dengeleyici rol, tedarik zincirinde kesintisiz bir geçiş ülkesi olma avantajı, Akdeniz’in iki yakasını birbirine bağlayan diplomatik köprü görevidir. Bu strateji sadece enerjiyi değil, barışı, istikrarı ve çok taraflı iş birliğini de beraberinde getirir.

Türkiye İçin Neden Önemli?

Enerjide arz güvenliği ve maliyet istikrarı sağlar. Türkiye’yi sadece tüketici değil, üreten ve yönlendiren bir enerji aktörüne dönüştürür. Avrupa’nın ve Afrika’nın Türkiye’ye olan stratejik bağımlılığını artırır. Türk enerji şirketlerinin küresel pazarlarda teknoloji ve yatırım payını genişletir.

Türkiye, Haritanın Kenarında Değil, Tam Kalbinde

Enerji haritalarında ülkelerin konumu, sadece kıtaların değil, kararların da merkezini belirler. Türkiye, Cebelitarık Boğazı’ndan geçen enerji trafiğine uzak gibi görünse de; vizyonu, bağlantıları ve diplomatik kapasitesiyle bu hattın şekillenmesinde rol oynayabilecek güçlü bir ülkedir.

Cebelitarık Boğazı’nı “enerji boğazı” yapan güç; onun jeolojik daralığı değil, stratejik genişliğidir.

Ve Türkiye, bu geniş vizyonun en önemli oyuncularından biri olmaya adaydır.

Kaynaklar: Dışişleri Bakanlığı Verileri, BM Raporları, Uluslararası Ajans Analizleri