En yaygın nedeni idiopatik (nedeni bilinmeyen) Bell paralizisi olsa da, başka birçok faktör yüz felcine yol açabilir. Bu faktörler arasında viral enfeksiyonlar, travmalar, tümörler ve bazı sistemik hastalıklar bulunur. Fasiyal sinir, yüz ifadesi kaslarını, gözyaşı ve tükürük bezlerini, dilin ön kısmındaki tat duyusunu ve orta kulaktaki bir kası kontrol eder, bu nedenle felç durumunda bu işlevlerde de bozulmalar görülebilir.
Belirtileri
Yüz felci belirtileri genellikle aniden ortaya çıkar ve yüzün tek tarafını etkiler. En yaygın belirtiler şunlardır:
Yüzün bir tarafında kas güçsüzlüğü veya tam felç, bu durum gülümseme, kaş kaldırma veya göz kırpma gibi hareketleri imkansız hale getirir.
Ağız köşesinin düşmesi ve tükürük akması.
Göz kapağının tamamen kapanmaması, bu durum göz kuruluğuna veya aşırı gözyaşına yol açabilir.
Yüzün etkilenen tarafında hissizlik veya uyuşma hissi (ancak gerçekte his duyusu genellikle korunur).
Dilin ön kısmında tat alma duyusunda bozulma.
Etkilenen tarafta sese karşı aşırı duyarlılık (hiperakuzi).
Kulak veya çene etrafında ağrı.
Baş ağrısı veya baş dönmesi.
Konuşma güçlüğü.
Bu belirtiler genellikle birkaç saat veya gün içinde maksimum seviyeye ulaşır.
Nasıl Giderilir
Yüz felcinin giderilmesi veya semptomların hafifletilmesi, hastalığın nedeni ve şiddetine bağlıdır. Özellikle Bell paralizisi gibi geçici durumlarda, destekleyici tedaviler ve rehabilitasyon önemlidir.
Göz bakımı: Göz kapağı kapanamadığı için göz kuruluğunu önlemek ve korneayı korumak amacıyla yapay gözyaşı damlaları ve jel kullanılır. Geceleri gözü kapatmak için özel bantlar veya göz bandı takılabilir.
Fizik tedavi ve egzersizler: Yüz kaslarını güçlendirmek ve kas tonusunu korumak için özel egzersizler ve masaj teknikleri uygulanır. Bu egzersizler, sinir iyileşirken kasların atrofiye uğramasını engellemeyi hedefler.
Ağrı yönetimi: Ağrı kesiciler veya anti-inflamatuar ilaçlar kulak arkasındaki veya yüzde oluşan ağrıyı hafifletmek için kullanılabilir.
Psikolojik destek: Yüz felci, kişinin görünüşünü ve özgüvenini olumsuz etkileyebilir. Bu nedenle psikolojik destek veya danışmanlık faydalı olabilir.
Tedavisi Nedir
Yüz felci tedavisi, felcin altında yatan nedene göre farklılık gösterir. En sık görülen Bell paralizisi durumunda tedavi genellikle şunları içerir:
Kortikosteroidler: Prednizon gibi kortikosteroidler, fasiyal sinirdeki iltihabı azaltmak için ilk 72 saat içinde başlandığında oldukça etkilidir. Erken tedavi, tam iyileşme şansını artırır.
Antiviral ilaçlar: Eğer felcin nedeni herpes simplex virüsü gibi viral bir enfeksiyon ise, asiklovir gibi antiviral ilaçlar reçete edilebilir. Ancak bunların tek başına veya kortikosteroidlerle kombinasyon halinde etkinliği konusunda farklı görüşler bulunmaktadır.
Fizyoterapi ve rehabilitasyon: Sinir iyileşmeye başladığında, yüz kaslarını yeniden eğitmek, kas gücünü ve koordinasyonu artırmak için fizik tedavi önemlidir. Bu, kasların senkronize çalışmasını sağlamak ve istenmeyen kas hareketleri (sinkinezi) gelişimini önlemek için kritik öneme sahiptir.
Cerrahi tedavi: Nadiren, yüz felcinin nedeni bir tümör, kaza sonrası sinir sıkışması veya sinir kesilmesi ise cerrahi müdahale gerekebilir. Bu, sinir üzerindeki baskıyı kaldırmak veya hasarlı siniri onarmak için yapılır.
Ne Zaman Geçer
Yüz felcinin ne zaman geçeceği, altta yatan nedene ve tedaviye verilen yanıta bağlıdır. Özellikle Bell paralizisi vakalarının çoğu geçicidir ve hastaların büyük bir çoğunluğu tam iyileşme gösterir.
Kısmi iyileşme: Çoğu hastada semptomlarda ilk belirgin iyileşme genellikle birkaç hafta içinde görülür.
Tam iyileşme: Bell paralizisi olan hastaların yaklaşık %70-85'i 3 hafta ile 6 ay arasında tam iyileşme yaşar. Kortikosteroid tedavisinin erken başlanması bu süreci hızlandırabilir.
Kalıcı hasar: Bazı durumlarda, özellikle sinir hasarı şiddetliyse veya tedavi gecikmişse, kısmi veya kalıcı yüz felci kalabilir. Yaşlı hastalarda veya başlangıçta tam felç yaşayanlarda iyileşme süreci daha uzun olabilir veya tam iyileşme sağlanamayabilir.
Çocuklarda
Çocuklarda yüz felci, yetişkinlerde olduğu gibi en sık Bell paralizisi şeklinde görülür. Ancak çocuklarda yüz felcinin diğer nedenleri arasında Lyme hastalığı, orta kulak enfeksiyonları (otitis media), travma veya nadiren doğuştan gelen durumlar (örneğin Mobius sendromu) bulunabilir. Tanı ve tedavi süreçleri yaşa ve nedene göre uyarlanır. Kortikosteroidler ve antiviral ilaçlar, doz ayarlamalarıyla birlikte çocuklarda da kullanılabilir. Fizyoterapi, çocuklarda da yüz kaslarının gelişimini desteklemek ve iyileşmeyi hızlandırmak için önemlidir. Çocuklarda prognoz genellikle yetişkinlere göre daha iyidir, ancak erken tanı ve uygun tedavi kritiktir.
Geçici
Birçok yüz felci vakası, özellikle Bell paralizisi, geçici yüz felci kategorisine girer. Bu durum, fasiyal sinirdeki iltihaplanma veya ödemin sinir iletimini geçici olarak engellemesiyle oluşur. Sinirde kalıcı bir hasar olmadığında, iltihap azaldıkça ve sinir iyileştikçe işlevler geri döner. Geçici olmasının temel nedeni, sinirin genellikle basınca veya enfeksiyona bağlı olarak şişmesidir; bu durum ortadan kalktığında sinir yeniden normal şekilde çalışmaya başlar. İyi bir prognostik işaret, felcin tam olmaması veya ilk birkaç hafta içinde iyileşme belirtilerinin başlamasıdır.
Hamilelikte
Hamilelikte yüz felci, genel popülasyona göre daha sık görülebilir, özellikle üçüncü trimesterde veya doğum sonrası dönemde. Hormonal değişiklikler, vücutta sıvı tutulumu ve bağışıklık sistemindeki değişiklikler, hamilelikte yüz felci riskini artırdığı düşünülen faktörlerdir. Hamilelikte yüz felci tedavisi, anne ve bebek sağlığı göz önünde bulundurularak dikkatle planlanır. Kortikosteroidler genellikle gebelikte güvenli kabul edilir ve sinir iltihabını azaltmak için kullanılabilir. Antiviral ilaçların kullanımı daha tartışmalı olabilir ve doktor kararına bağlıdır. Hamilelikte de göz bakımı ve fizik tedavi büyük önem taşır. Çoğu hamilelik kaynaklı yüz felci vakası doğum sonrası dönemde tam iyileşme gösterir.
Hafif
Hafif yüz felci, yüz kaslarındaki güçsüzlüğün kısmi olduğu ve yüzün tam felç olmadığı durumları ifade eder. Bu durumda, kişi hala bazı yüz ifadelerini yapabilir, ancak etkilenen tarafta bir miktar düşüklük veya asimetri görülebilir. Hafif yüz felci belirtileri genellikle daha az şiddetlidir ve günlük yaşam aktivitelerini daha az etkiler. Genellikle tam felç vakalarına göre daha iyi bir prognoza sahiptir ve iyileşme süresi daha kısa olabilir. Ancak, hafif olsa bile, altta yatan nedeni belirlemek ve uygun tedaviyi başlatmak için tıbbi değerlendirme önemlidir.
Bebeklerde
Bebeklerde yüz felci oldukça nadirdir ve nedenleri yetişkinlerden farklılık gösterebilir. En yaygın nedenlerden biri doğum travmasıdır, özellikle forseps gibi doğum araçlarının kullanıldığı zor doğumlarda fasiyal sinir zarar görebilir. Bu tür travmatik felçler genellikle geçicidir ve sinir iyileştikçe düzelir. Diğer nedenler arasında doğuştan gelen anomaliler (örneğin Mobius sendromu, yüz kaslarının doğuştan gelişimsel eksikliği), enfeksiyonlar veya nadiren tümörler yer alabilir. Bebeklerde yüz felci teşhisi, gözlem ve özel testlerle konulur. Tedavi, altta yatan nedene bağlıdır ve destekleyici bakım, göz koruma ve gerekirse fizik tedavi veya cerrahi müdahale içerebilir.
