Fosfor, vücutta enerji üretimi, kemik ve diş sağlığı gibi hayati işlevlerde önemli rol oynayan bir mineraldir. Ancak fosforun kandaki düzeyinin normalin üzerine çıkması, özellikle böbrek hastalarında ciddi sağlık riskleri oluşturabilir. Uzmanlar, bu durumun “hiperfosfatemi” olarak adlandırıldığını ve genellikle böbrek fonksiyon bozukluklarından kaynaklandığını belirtiyor.
FOSFOR YÜKSEKLİĞİ NEDİR?
Fosfor yüksekliği ya da tıbbi adıyla hiperfosfatemi, kandaki fosfor seviyesinin normal değerin üzerine çıkması durumudur. Normalde erişkin bir insanda fosfor değeri 2.5-4.5 mg/dL arasında olmalıdır. Bu değerin üzerindeki seviyeler, vücutta kalsiyum dengesini bozarak damar sertliği, kalp hastalıkları ve kemik erimesi gibi sorunlara yol açabilir.
FOSFORU YÜKSEK OLANLAR NE YEMEMELİ?
Fosfor yüksekliği yaşayan kişilerin özellikle fosfat içeriği yüksek gıdalardan uzak durması gerekir. Süt ve süt ürünleri, kırmızı et, sakatat, kabuklu deniz ürünleri, baklagiller, fındık, badem, çekirdek, gazlı içecekler ve hazır gıdalar fosfor bakımından zengindir. Bu tür yiyeceklerin aşırı tüketimi, fosfor seviyesinin daha da artmasına neden olabilir.
FOSFOR NASIL DÜŞÜRÜLÜR?
Fosforun düşürülmesi için öncelikle altta yatan nedenin tespit edilmesi gerekir. Diyet düzenlemesi ilk adımdır. Diyetisyen ve nefroloji uzmanı gözetiminde fosfor kısıtlaması yapılır. Ayrıca, “fosfat bağlayıcı” ilaçlar kullanılarak vücudun fosfor emilimi azaltılabilir. Diyaliz tedavisi gören hastalarda ise fosfor seviyesi düzenli olarak kontrol edilmelidir.
FOSFOR EN ÇOK HANGİ YİYECEKLERDE BULUNUR?
Fosfor en çok süt, yoğurt, peynir, et, tavuk, balık, yumurta, mercimek, nohut, kuru fasulye ve kabuklu kuruyemişlerde bulunur. Ayrıca işlenmiş et ürünleri (sosis, salam), kolalı içecekler ve hazır soslar da yüksek oranda fosfat içerir. Bu nedenle özellikle böbrek hastalarının bu gıdaları sınırlı tüketmeleri önerilir.
DİYALİZ HASTALARINDA FOSFOR KAÇ OLMALI?
Diyaliz hastalarında fosfor seviyesinin 3.5 ile 5.5 mg/dL arasında olması ideal kabul edilir. Bu seviyenin üzerindeki değerler, kalsiyum-fosfor dengesini bozarak damar sertliği ve kalp-damar hastalıkları riskini artırabilir. Bu nedenle diyaliz hastalarının düzenli kan tahlili yaptırmaları ve diyetlerine dikkat etmeleri büyük önem taşır.
FOSFORUN ÖZELLİKLERİ NELERDİR?
Fosfor, vücutta en çok bulunan ikinci mineraldir ve DNA, RNA gibi genetik materyallerin yapısında yer alır. Enerji üretimi, kas kasılması, sinir iletimi ve kemik sağlığı gibi birçok temel biyolojik süreçte görev yapar. Ayrıca hücre zarlarının bütünlüğünün korunmasında da önemli rol oynar.
HİPERFOSFATEMİNİN SEBEPLERİ NELERDİR?
Hiperfosfatemi çoğunlukla böbrek yetmezliği nedeniyle vücudun fosforu atamamasından kaynaklanır. Bunun yanı sıra aşırı fosforlu gıda tüketimi, D vitamini fazlalığı, hücre yıkımına yol açan hastalıklar (örneğin tümör lizis sendromu) ve bazı ilaçlar da fosfor yüksekliğine neden olabilir.
